Το 2022 είναι η χρονιά που εμφανίζονται τα περίεργα με το χρέος…
Το 2022 πάντως είναι η χρονιά που εμφανίζονται τα περίεργα με το χρέος – όπου, ενώ αυξήθηκε σε επίπεδο ΚΔ, η μείωση ήταν μικρότερη σε επίπεδο ΓΚ. Η αιτία είναι το ότι, αυξήθηκαν κατά 4,7 δις τα διαθέσιμα και κατά 4,4 δις το ενδοκυβερνητικό χρέος. Είναι πράγματι απορίας άξιο από που δανείζεται ενδοκυβερνητικά το κράτος, όταν χρηματοδοτεί τους ΟΚΑ και τους ΟΤΑ – ενώ υπάρχουν ακόμη εκκρεμείς συντάξεις και επιχορηγείται, έχοντας ελλείψεις, το ΕΣΥ! (βίντεο)
Εισαγωγικά θα θέλαμε να τονίσουμε ότι, τα στοιχεία έχουν περιορισμένη χρησιμότητα – λόγω των πολλών παρατηρήσεων του Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΣ) που έχουν μεν απαντηθεί από το υπουργείο στις σελίδες 127-234, αλλά δεν γνωρίζουμε εάν το ΕΣ δέχεται τις απαντήσεις. Το ΕΣ δεν μας απάντησε, οπότε έχουμε σοβαρές επιφυλάξεις.
Ακόμη περισσότερο όμως, εξαιτίας των χρόνιων ανεπαρκειών που έχουμε αναφέρει πολλές φορές – όπως η μη ύπαρξη μητρώου παγίων, η μη αποτίμηση των παγίων και των συμμετοχών του δημοσίου, επίσης του Υπερταμείου κλπ.
Επίσης λόγω των νέων ασαφειών, όπως της αυξανόμενης διάστασης μεταξύ του χρέους της Κεντρικής και Γενικής Κυβέρνησης – κάτι που έχουμε αναδείξει επανειλημμένα, χωρίς να έχουμε λάβει πειστικές απαντήσεις.
Τέλος, ενώ ο απολογισμός κατατέθηκε εντός του έτους, μετά τη λήξη της χρήσης, δηλαδή στις 21.11.23, υποβάλλεται προς συζήτηση σήμερα – στερώντας τη δυνατότητα μίας έγκαιρης αποτίμησης των επιδόσεων της κυβέρνησης που θα μπορούσε να είχε άμεση εφαρμογή στη διαχείριση της επόμενης χρήσης και στη διόρθωση τυχόν λαθών.
Προφανώς κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να συμβεί σε καμία επιχείρηση – αφού οι μέτοχοι της, στην περίπτωση μας οι Πολίτες και φορολογούμενοι, θα ήθελαν να γνωρίζουν αμέσως τα αποτελέσματα της χρήσης και πού οδηγείται η χώρα.
Θα ξεκινήσουμε τώρα από τον απολογισμό του 2022 που αποτελεί ένα εργαλείο απεικόνισης της κυβερνητικής αποτελεσματικότητας, ως προς την επίτευξη στόχων – με σχολιασμό επίσης της πολιτικής της κυβέρνησης, μέσα από τα κονδύλια εσόδων και δαπανών.
Μετά θα αναφερθούμε στις Χρηματοοικονομικές Καταστάσεις, οι οποίες αποτελούν ένα εργαλείο λογιστικής απεικόνισης.
Επομένως, με περισσότερη επικέντρωση στην αξιοπιστία των στοιχείων αυτών – αν και διαχρονικά, επίσης σε αυτήν τη χρήση, η αξιοπιστία είναι εξαιρετικά περιορισμένη.
Ως προς το τεχνικό μέρος, όπως αναφέρει το ΕΣ στις σελ. 9 έως 10, ο Απολογισμός είναι σε ταμειακή βάση, οπότε και τα κονδύλια εσόδων/εξόδων – ενώ οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις, ο Ισολογισμός, καταρτίσθηκε εν μέρει με ένα είδος διπλογραφικού λογιστικού συστήματος, όπως αναγράφεται, οπότε διαφέρει εν μέρει από τον Απολογισμό, αν και δεν καλύπτει όλα τα κονδύλια.
Η πλήρης μετάβαση πάντως στο νέο Λογιστικό Πλαίσιο της Γενικής Κυβέρνησης, προβλέπεται για την 1.1.2025 – μετά από παρατάσεις που ελπίζουμε να μην συνεχισθούν.
Ξεκινώντας από τον απολογισμό του 2022 σε ταμειακή βάση, υπήρξε μια υπεραπόδοση εσόδων με την παράλληλη μείωση δαπανών, σε σχέση με τα προϋπολογιζόμενα – με αποτελέσματα τη βελτίωση του πρωτογενούς πλεονάσματος κατά 5,6 δις, οπότε υπήρξε δημοσιονομικό έλλειμμα 6,2 δις αντί 11,8 δις. Επιτεύχθηκε δε με τα εξής:
(α) Με την υπεραπόδοση εσόδων κατά 2,6 δις, κυρίως λόγω της υπεραπόδοσης των φόρων και ειδικότερα του ΦΠΑ – χωρίς τελικά να φορολογηθούν τα υπερκέρδη των εταιριών της ενέργειας παρά την συζήτηση που είχε γίνει, σε μια χρονιά που είχε αρχίσει να εμφανίζεται πληθωρισμός λόγω και του κόστους ενέργειας, ενώ τα τουριστικά έσοδα έφθασαν στα επίπεδα του 2019.
(β) Με την υποπραγματοποίηση δαπανών κατά 3,6 δις, όπου οι δαπάνες ανήλθαν στα 71,6 δις αντί 75,2 δις, μετά τους δυο πρόσθετους προϋπολογισμούς των 5,5 δις € – όπου όμως δεν αναλώθηκαν τελικά, ενώ όπως σημειώνει το ΕΣ δεν προσκομίστηκε συγκεκριμενοποίηση των προϋπολογιζόμενων δαπανών.
Ειδικότερα, το ΕΣ στην σελ. 34 γράφει πως δεν υπάρχει «μία στοιχειώδης έστω πληροφόρηση και εξειδίκευση των υπό εκτέλεση δαπανών». Πρόκειται για κάτι που σημειώνουμε και εμείς κάθε φορά – όπως επίσης την ελλιπή κοστολόγηση των νομοσχεδίων από το ΓΛΚ.
Μελετώντας τώρα τα Απολογιστικά Στοιχεία και διαβάζοντας την έκθεση του ΕΣ, οι δαπάνες καταχωρήθηκαν στο κονδύλι/κουβά «Πιστώσεις υπό Κατανομή» που τελικά δεν αναλώθηκε – ενώ η απορία μας εδώ είναι εάν πρόκειται για ανικανότητα ή απλά χρησιμοποιήθηκε ως δικαιολογία, για τη δημιουργία διαθεσίμων που θα μείωναν το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης.
Υπήρχαν πάντως πολλές ανάγκες για να αναλωθούν – όπως για τα αντιπλημμυρικά μετά τον Ιανό, για άλλα δημόσια έργα και για τη στήριξη της πραγματικής οικονομίας.
Υπενθυμίζουμε ότι, το 2022 υπήρξε πολύ μεγάλη επιβάρυνση των δημοσιονομικών, λόγω της καταστροφικής πολιτικής της κυβέρνησης στην ενέργεια – όπως προηγουμένως με την πανδημία.
Οι παρεμβάσεις για την ενέργεια ανήλθαν στα 10,6 δις, με στοιχεία προϋπολογισμού του 2023 – οι οποίες τελικά ενίσχυσαν τους παρόχους ενέργειας, χωρίς να φορολογηθούν τα υπερκέρδη τους.
Εν μέρει δε, αντισταθμίστηκαν από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης με 5,9 δις – κάτι που θεωρούμε απαράδεκτο και λάθος χρήση των χρημάτων της απολιγνιτοποίησης που χρειάζονται τόσο πολύ στην Δυτική Μακεδονία, η οποία μαραζώνει. Έτσι τελικά, η επιβάρυνση για τα ενεργειακά επιδόματα διαμορφώθηκε στα 4,8 δις.
Εκτός αυτού όμως, χρησιμοποιήθηκαν λογιστικά τεχνάσματα, επιχορηγώντας το ΤΕΜ με 1,6 δις – έτσι ώστε να δοθούν για τις επιδοτήσεις ρεύματος, όπως φαίνεται στη σελ. 36 του ΕΣ. Επομένως, αθροίζοντας και αυτό, η καθαρή επιβάρυνση ήταν 6,4 δις.
Όσον αφορά την επιβάρυνση από τα επιδόματα της πανδημίας, παρά την καταστροφική αντιμετώπιση σε υγειονομικό επίπεδο, ξανά με στοιχεία προϋπολογισμού του 2023, ανήλθαν στα 4,3 δις – όταν στον Προϋπολογισμό του 2022 είχαν προβλεφθεί 3,2 δις για αυτές τις δαπάνες, οπότε υπήρξε επιπλέον επιβάρυνση 1,1 δις.
Συμπερασματικά λοιπόν είναι περίεργο το ότι, παρά την πρόσθετη επιβάρυνση κατά 4,8 δις ή 6,4 δις μαζί με το 1,6 δις για την ενέργεια που δεν είχαν προβλεφθεί στον προϋπολογισμό του 2022 και τα πρόσθετα 1,1 δις για την πανδημία, δηλαδή συνολικά 5,9 δις ή 7,5 δις, με πρόσθετο προϋπολογισμό 5,5 δις, είχαμε τελικά υποπραγματοποίηση δαπανών – ενώ, σύμφωνα με το ΕΣ, έμειναν αδιάθετα 1,9 δις από τις πιστώσεις υπό πραγματοποίηση.
Όσο αφορά τις λοιπές δαπάνες, θα σημειώσουμε μόνο τα εξής ενδιαφέροντα από την έκθεση του ΕΣ, στις σελίδες 34 έως 36:
(α) Οι δαπάνες για μισθούς εργαζομένων του δημοσίου και οι κοινωνικές παροχές, ήταν εντός των προβλέψεων και διαμορφώθηκαν στα 13,7 δις – χωρίς ουσιαστική μεταβολή από το 2021, όπου ήταν 13,5 δις.
(β) Υπήρξε μείωση στις πιστώσεις υπό κατανομή κατά 1,9 δις, από τα οποία στο ΠΔΕ 946 εκ. στη σελ. 52 – παρά το ότι είχαν συγκεντρωθεί πρόσθετα κονδύλια με τους συμπληρωματικούς προϋπολογισμούς. Αλήθεια, γιατί δεν πραγματοποιήθηκαν ή γιατί συγκεντρώθηκαν, εάν δεν υπήρχαν ήδη τρόποι απορρόφησης;
(γ) Στις αγορές παγίων περιουσιακών στοιχείων συνόλου 4,5 δις, περιλαμβάνονται κυρίως αγορές οπλικών συστημάτων ποσού 3,41 δις – από 2,53 δις το 2021. Επομένως, φαίνεται πως ικανοποιήθηκαν οι απαιτήσεις του αμυντικού σχεδιασμού – όπως με τα 3 δις για τις φρεγάτες Belhara. Ισχύει; Τι περιλαμβάνεται σε αυτά τα οπλικά συστήματα;
(δ) Οι επιχορηγήσεις επενδύσεων σε Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης που είναι σήμερα στο κόκκινο, όπως επίσης οι ΔΕΥΑ, διαμορφώθηκαν στα 2,55 δις – ενώ είχαν προϋπολογισθεί 214,51 εκ.
Υπήρξε δηλαδή μία υπέρβαση κατά 2,33 δις – ενώ το Υπουργείο ισχυρίζεται ότι, οι φορείς του Δημοσίου δανείζουν την Κυβέρνηση.
(ε) Δόθηκαν στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης, για τη χορήγηση επιδότησης λογαριασμού ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου σε καταναλωτές, όχι για την απολιγνιτοποίηση όπως είναι ο σκοπός του, 1,6 δις – ενώ δεν είχε προϋπολογισθεί αντίστοιχο ποσόν.
(στ) Για αγορές εμβολίων δόθηκαν 320,84 εκ. ενώ είχαν προϋπολογισθεί 1,41 εκ. – με αποτέλεσμα να υπερβούν τις αρχικές προβλέψεις κατά 319,42 εκ. Συνεχίζεται αλήθεια ακόμη η αγορά και καταστροφή των εμβολίων αυτών;
Τέλος, κλείνοντας με τον Απολογισμό, στα χρηματοοικονομικά έσοδα/έξοδα υπήρξε εκτόξευση των Repos – στα οποία θα αναφερθούμε στον ισολογισμό, σε σχέση με το Δημόσιο Χρέος.
Στον ισολογισμό τώρα, η πρώτη μας παρατήρηση είναι όπως κάθε χρόνο η αρνητική καθαρή θέση των Πολιτών – η οποία διαμορφώθηκε στα -354 δις το 2022 από -217 δις € το 2018.
Έχουμε δηλαδή μία κατακόρυφη αύξηση της αρνητικής καθαρής θέσης κατά -137 δις σε τέσσερα χρόνια – κάτι που είναι αρκετό για να μην εγκρίνουμε ούτε τον απολογισμό, ούτε τον Ισολογισμό.
Εύλογα φυσικά, αφού έχουμε άλλες επιδιώξεις για την Ελλάδα και άλλες εκτιμήσεις, όσον αφορά την αξία της και την καθαρή θέση των Πολιτών – ενώ, εκτός αυτού, υπάρχουν θέματα και σημαντικές ασάφειες σε κάποιες εγγραφές, όπως στις απαιτήσεις, στα πάγια περιουσιακά μας στοιχεία και στις συμμετοχές.
Επί πλέον, το ΕΣ έχει κάνει πολλές παρατηρήσεις, όσον αφορά την αξιοπιστία των στοιχείων και τις έχει ποσοτικοποιήσει – ενώ η αναξιοπιστία προκύπτει με βάση τις αρχές των Ορκωτών Ελεγκτών, αν οι παρατηρήσεις ανέρχονται, για παράδειγμα, στο 10% της Καθαρής Θέσης.
Σε ορισμένα σημεία τώρα, στο ΠΔΕ οι σχετικές δαπάνες φαίνεται να διενεργούνται στα Αποτελέσματα Χρήσεως και όχι να κεφαλαιοποιούνται – αφού δεν υπάρχει σημαντική μεταβολή στα πάγια στον Ισολογισμό.
Εύλογα ίσως, αφού σημαντικό μέρος του ΠΔΕ και του ΤΑΑ είναι κοινωνικές δαπάνες και όχι επενδύσεις, όπως θα έπρεπε. Έτσι όμως σίγουρα δεν αλλάζει το χρεοκοπημένο οικονομικό μας μοντέλο.
Οι μόνες επενδύσεις που κεφαλαιοποιούνται, φαίνεται πως είναι τα εξοπλιστικά – ενώ αυτός είναι ο λόγος που το κονδύλι «Λοιπά Στοιχεία» αυξήθηκε το 2022 στα 2,8 δις.
Πάντως είναι απαράδεκτο το ότι, εκτός από τα ακίνητα του Δημοσίου, δεν απεικονίζεται κάποια σημαντική αξία και για τον εξοπλισμό των ΕΔ! Έχουν αποσβεσθεί; Ακόμη και έτσι όμως, αποτελεί μια ανεκτίμητη περιουσία – όπως επίσης οι γερμανικές αποζημιώσεις και το κατοχικό δάνειο που θα πρέπει να καταχωρούνται στον Ισολογισμό.
Συνολικά, τα έξοδα (πληρωμές) του Π.Δ.Ε. ανήλθαν σε 11,36 δις στη σελ. 52 – ενώ είχαν προϋπολογισθεί σε 11 δις.
Από τις πιστώσεις δε 1 δις για το ΠΔΕ από τους συμπληρωματικούς Προϋπολογισμούς, παρέμειναν αδιάθετες στη λήξη του οικονομικού έτους, πιστώσεις ποσού 945,78 εκ. σύμφωνα με την έκθεση του ΕΣ – παρά το ότι υπήρχαν μεγάλες ανάγκες, όπως ενδεικτικά για τα αντιπλημμυρικά του Ιανού και τα έργα για το σιδηρόδρομο, όπου το 2023 είχαμε τραγικές εξελίξεις που θα μπορούσαν να αποφευχθούν.
Ποιος είναι ο λόγος που το συγχρηματοδοτούμενο σκέλος με την ΕΕ είχε πτώση στα 6,8 δις από 8,6 δις το 2020;
Το Ταμείο Ανάκαμψης τώρα ήταν αποτυχημένο το 2022, αλλά και γενικότερα – αφού μόλις 2,84 δις εκταμιεύτηκαν στη χρήση αυτή.
Σύμφωνα με το ΕΣ στη σελ. 53, ο συνολικός προϋπολογισμός των υποβληθέντων και εγκεκριμένων προγραμμάτων, ανέρχεται στο ποσό των 15,78 δις ευρώ – δηλαδή υπήρξε πολύ χαμηλή απορρόφηση, ενώ το ζήτημα είναι επίσης σε ποιες χρήσεις και σε ποιους αναλώνονται τα ποσά αυτά.
Στις συμμετοχές συνολικού ύψους 22,3 δις, δεν υπήρξαν σημαντικές μεταβολές – με μόνη ιδιωτικοποίηση αυτήν της ΔΕΠΑ Υποδομών για 495,03 εκ. Παραμένει όμως η αναξιόπιστη απεικόνιση των λοιπών εταιριών – κάτι στο οποίο έχουμε αναφερθεί πολλές φορές.
Οι απαιτήσεις ανήλθαν σε 4,2 δις με βάση το ποσόν που είναι εισπράξιμο – σε ένα σύνολο 122,4 δις. Έχει ενδιαφέρον το ότι, από 71,1 δις προστίμων, εισπράξιμα είναι μόνο τα 255 εκ. Γιατί λοιπόν καταλογίζονται και σε ποιους χαρίζονται, όταν η κοινωνία ασφυκτιά από την υπερφορολόγηση;
Στο παρελθόν μας είχατε ενημερώσει ότι, παρακολουθούνται τα υπόλοιπα εξωλογιστικά, με σκοπό την είσπραξη – ενώ τότε καταχωρούνται στις οικονομικές καταστάσεις. Θα θέλαμε να γνωρίζουμε τι ποσόν εισπράχθηκε από τα «μη εισπράξιμα» το 2022.
Στο δημόσιο χρέος τώρα, το χρέος της Κεντρικής Διοίκησης αυξήθηκε κατά 11,8 δις, στα 400,2 δις, από 388,4 δις το 2021 – με μεσοσταθμικό κόστος εξυπηρέτησης το 2022 στο 1,54% (σελ. 101 ΕΣ). Επίσης έχουν αυξηθεί τα Repos στα 1,1 τρις στον πίνακα 7 που χρησιμοποιούνται για το δανεισμό της ΚΔ – στο γράφημα 3 και στα 35 έως 40 δις κάθε μήνα.
Επειδή το ΑΕΠ αυξήθηκε ονομαστικά σε 206,6 δις το 2022 από 181,5 το 2021. μειώθηκε κάπως ο λόγος Χρέος ΚΔ/ΑΕΠ – από 214,03% σε 193,73% (σ.102 ΕΣ).
Οφείλει δε να σημειωθεί ότι, το ΑΕΠ είχε αναπροσαρμοσθεί το 2019 σε νέα βάση προς τα κάτω – ενώ τώρα σε νέα βάση προς τα επάνω, έχοντας κατά την διάρκεια μεγεθυνθεί και λόγω πληθωρισμού.
Το 2022 πάντως είναι η χρονιά που εμφανίζονται τα περίεργα με το χρέος – όπου, ενώ αυξήθηκε σε επίπεδο ΚΔ, η μείωση ήταν μικρότερη σε επίπεδο ΓΚ. Η αιτία είναι το ότι, αυξήθηκαν κατά 4,7 δις τα διαθέσιμα (χρέος ΝΠΔΔ, μείον επενδύσεις σε τίτλους Ελληνικού Δημοσίου) και κατά 4,4 δις το ενδοκυβερνητικό χρέος.
Είναι πράγματι απορίας άξιο από που δανείζεται ενδοκυβερνητικά το κράτος, όταν χρηματοδοτεί τους ΟΚΑ και τους ΟΤΑ – ενώ υπάρχουν ακόμη εκκρεμείς συντάξεις και επιχορηγείται, έχοντας ελλείψεις, το ΕΣΥ!
Επίσης υπάρχουν σημαντικά έσοδα από παράγωγα (swap) που μειώνουν τις δαπάνες για τόκους – αφού αναφέρεται ότι 11,3 δις αναγνωρίστηκαν ως κέρδος στα αποτελέσματα, στη σημείωση 15 στον Ισολογισμό, στο λογαριασμό «Λοιπά Έσοδα και Κέρδη».
Στα ταμειακά διαθέσιμα, ήταν 20 δις το 2022 έναντι 20,8 δις το 2021 και 18,8 δις το 2020 – ενώ αναφέρεται πως μπορεί να υπάρχουν και άλλα, σύμφωνα με τη σημείωση 3 των Χρηματοοικονομικών καταστάσεων. Από πού συμπεραίνεται και ποια άλλα μπορεί να υπάρχουν;
Το ΕΣ αναφέρει στην έκθεσή του στη σελ. 28 ότι, «σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, την 31.12.2022 το «Κοινό Κεφάλαιο» των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης ανερχόταν σε 17,26 δις, έναντι 18,51 δις την 31.12.2021 – ενώ η «Ταμειακή Διαχείριση» των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης ανερχόταν σε 35,07 δις, έναντι 29,8 δις την 31.12.2021».
Συνολικά το «Κοινό Κεφάλαιο» και η «Ταμειακή Διαχείριση» των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης την 31.12.2022, ανέρχονταν σε 52,33 δις σε τρέχουσα αξία. Από πού προέρχονται τα ποσά αυτά ακριβώς;
Αυτά είναι που μειώνουν το χρέος της ΓΚ; Πώς ορίζεται το «Κοινό Κεφάλαιο» και πως η «Ταμειακή Διαχείριση»;
Συμπερασματικά, πρόκειται για έναν ακόμη αναξιόπιστο Ισολογισμό που δεν καταρτίζεται με διπλογραφικό λογιστικό σύστημα και που δεν αποτυπώνει την καθαρή θέση των Πολιτών – αφού δεν καταγράφονται και δεν αποτιμώνται τα πάγια, όπως συμβαίνει επίσης με στο Υπερταμείο που είναι εκτός δημοσίου και ελέγχεται από ορκωτούς.
Επρόκειτο δε για μία ακόμη ζημιογόνα χρήση, παρά την υπεραπόδοση φόρων και με σημαντική επιδοματική δαπάνη. Κλείνοντας με τις σημαντικότερες ερωτήσεις που θα θέλαμε οπωσδήποτε να απαντηθούν τα εξής:
(1) Γιατί δεν καταχωρούνται τα πάγια των ΕΔ; Πως εξελίσσεται η δημιουργία μητρώου παγίων;
(2) Γιατί δεν αναλώθηκαν οι πρόσθετοι προϋπολογισμοί, ούτε οι Πιστώσεις υπό Κατανομή; Πρόκειται για τέχνασμα, έτσι ώστε να συγκεντρώνονται διαθέσιμα που μειώνουν το χρέος;
(3) Πως γίνεται να υπάρχουν διαθέσιμα φορέων, αλλά να τους χρηματοδοτεί το κράτος; Γιατί δόθηκαν επιπλέον 2,5 δις σε ΟΤΑ; Που πήγαν, ενώ δεν έγιναν αντιπλημμυρικά και η αντιπυρική προστασία υστερεί;
(4) Από που προέρχονται τα 52 δις στην ΤτΕ, με το χαρακτηρισμό «Κοινό Κεφάλαιο» και «Ταμειακή Διαχείριση» των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης; Πώς ορίζονται επακριβώς;
(5) Πως είναι δυνατόν να αυξάνεται το χρέος της ΚΔ, αλλά κατά το ήμισυ περίπου της ΓΚ;
(6) Ποιο μέρος από τις συσσωρευμένες μη εισπράξιμες απαιτήσεις εισπράχθηκαν το 2022;
