Πώς μαζεύτηκε όλο το χρήμα στις τράπεζες και εξαφανίστηκαν τα μετρητά…
Το μεγαλύτερο μάζεμα μετρητών όλων των εποχών από τις τράπεζες έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, σε συνέχεια της κρίσης του 2015 και των capital controls.
Κατά την περίοδο της σύγκρουσης της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ με τους δανειστές στα μέσα της περασμένης δκεαετίας, η αξία των χαρτονομισμάτων που κυκλοφορούσαν εκτός τραπεζικού συστήματος είχε φτάσει τα 45 δισ. ευρώ.
Πρόκεται για χρήματα που στην πλειονότητά τους είχαν αναληφθεί από τραπεζικούς λογαριασμούς μέσα σε λίγους μήνες, υπό τον κίνδυνο κουρέματος των καταθέσεων ή ακόμη και εξόδου της χώρας από το ευρώ.
Η βουτιά και η άνοδος
Είναι χαρακτηριστικό ότι από το τέλος Νοεμβρίου 2014 έως και τον Ιούλιο του 2015 οι καθαρές εκροές από τις τράπεζες ξεπέρασαν τα 43 δισ. ευρώ.
Η διαρροή αυτή ανακόπηκε με την επιβολή των capital controls και καθώς η εμπιστοσύνη σταδιακά ανέκαμπτε, άρχισαν και οι επιστροφές μετρητών από στρώματα και σεντούκια.
Τούτο δείχνουν και τα στοιχεία για την πορεία των καταθέσεων έως και την άρση των capital controls προς τα τέλη του 2019.
Από το χαμηλό των 121 δισ. ευρώ στα μέσα του 2015, τα υπόλοιπα νοικοκυριών και επιχειρήσεων στις τράπεζες βρέθηκαν στα 143 δισ. ευρώ στο τέλος του 2019.
Έκτοτε, έχουν αναρριχηθεί στα 195 δισ. ευρώ, εξέλιξη που αποδίδεται στα εξής:
– Στην επιστροφή μετρητών και καταθέσεων από το εξωτερικό
– Στις κρατικές επιχορηγήσεις κατά τη διάρκεια της πανδημίας
– Στην αύξηση των εισοδημάτων και των κερδών των επιχειρήσεων
– Στην άνοδο των εκταμιεύσεων δανείων
Αλλαγή συνηθειών
Ταυτόχρονα όμως υπάρχει και μία άλλη παράμετρος που έχει συμβάλει στην αύξηση των μεγεθών.
Οι Έλληνες σχεδόν σταμάτησαν να χρησιμοποιούν μετρητά για τις συναλλαγές τους. Ακόμη και για αγορές μικρής αξίας, ο κανόνας είναι πλέον να πληρώνουν με κάρτα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2022 για πρώτη φορά οι συναλλαγές με ηλεκτρονικά μέσα από τους Έλληνες ξεπέρασαν σε αξία τις αναλήψεις μετρητών από ΑΤΜ.
Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι το cash χρησιμοποιείται πλέον κατά κύριο λόγο για μαύρες συναλλαγές.
Τα υπόλοιπα παραμένουν στο τραπεζικό σύστημα είτε για αποταμιευτικούς ή για συναλλακτικούς σκοπούς.
Ως αποτέλεσμα, από το ρεκόρ των 45 δισ. ευρώ κατά την περίοδο της κρίσης, τα χαρτονομίσματα που βρίσκονται αυτήν τη στιγμή σε κυκλοφορία στην Ελλάδα έχουν πέσει σε μόλις 4 δισ. ευρώ.
Το στοιχείο αυτό αποκάλυψε πρόσφατα ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας.
Η πορεία του 2024
Σημειώνεται ότι μετά την εκρητική άνοδο των υπολοίπων στις τράπεζες τη διετία 2020 – 2021, κατά τη διάρκεια της οποίας οι εισροές έφτασαν τα 37 δισ. ευρώ περίπου, οι ρυθμοί αύξησης έχουν περιοριστεί.
Το 2022 η άνοδος των μεγεθών έφτασε τα 8,77 δισ. ευρώ, ενώ το 2023 υποχώρησε ακόμη περισσότερο στα 6 δισ. ευρώ περίπου.
Ανάλογες τάσεις επικρατούν και το 2024. Στο 10μηνο Ιανουάριος – Οκτώβριος η αύξηση των υπολοίπων νοικοκυριών και επιχειρήσεων έχει φτάσει τα 724 εκατ. ευρώ.
Με δεδομένο ότι ο Νοέμβριος είναι παραδοσιακά ένας πτωτικός μήνας για τις καταθέσεις και ο Δεκέμβριος έντονα ανοδικός, θεωρείται λογικό το σενάριο οι καταθέσεις να αυξηθούν συνολικά την εφετινή χρονιά κατά 5 – 6 δισ. ευρώ.
Να σημειωθεί πάντως πως η αύξησή τους θα ήταν κατά πολύ μεγαλύτερη, εάν δεν είχε ενισχυθεί η ζήτηση για αμοιβαία κεφάλαια, κυρίως ομολογιακά, τακτής λήξης, εφέτος.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από τις αρχές της χρονιάς μέχρι και τις 9 Δεκεμβρίου τοποθετήθηκαν σε προϊόντα της κατηγορίας περί τα 4,5 δισ. ευρώ.
Πρόκειται για χρήματα που εξήλθαν των τραπεζικών λογαριασμών. Την αντίστοιχη περίοδο του 2023 οι καθαρές εισροές σε αμοιβαία κεφάλαια είχαν διαμορφωθεί στα 3 δισ. ευρώ, δηλαδή 1,5 δισ. ευρώ χαμηλότερα.
Άρα, εάν δεν υπήρχε αυτή η άνοδος στη ζήτηση για επενδυτικά προϊόντα, η αύξηση των καταθέσεων εφέτος θα ήταν μεγαλύτερη από το 2023.
