Απειλή σοκ 1 τρισ. δολ. από τη Wall Street
Νέα προϊόντα που θυμίζουν την εποχή των subrimes και τα οποία μπορεί να δημιουργήσουν αρνητικούς φαύλους κύκλους και κρίσεις λανσάρουν οι παγκόσμιοι τραπεζίτες αποκομίζοντας πρόσκαιρα οφέλη αλλά θέτοντας την ίδια στιγμή εν αμφιβόλω τη σταθερότητα του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, σύμφωνα με ανάλυση των Financial Times.
Πιο συγκεκριμένα, όταν κατέρρευσε η fintech Wirecard, πριν από μερικά χρόνια, η Deutsche Bank σημείωσε ζημιά 18 εκατομμυρίων ευρώ – πολύ μικρή για μια τράπεζα που μέχρι τότε ήταν πίσω από κάθε μεγάλη οικονομική καταστροφή παγκοσμίως.
Σημειωτέον, αυτήν τη φορά είχε σκάσει μια τεράστια «βόμβα» ακριβώς έξω από την πόρτα της. Η Deutsche Bank είχε προηγουμένως αναλάβει την έκδοση ομολόγων της Wirecard, είχε οργανώσει δάνεια για την εταιρεία και είχε χορηγήσει στον διευθύνοντα σύμβουλό της ένα μεγάλο δάνειο με περιθώριο ασφάλειας.
Η γερμανική τράπεζα Commerzbank υπέστη ζημιά 175 εκατομμυρίων ευρώ. Πώς κατάφερε η Deutsche Bank να αποφύγει αυτή την παγίδα;
Το FT Alphaville υποθέτει ότι αυτό οφείλεται εν μέρει σε κάτι που ονομάζεται «μεταφορά συνθετικού κινδύνου» (synthetic risk transfer – SRT) – ένα από τα πιο «καυτά» εργαλεία χρηματοοικονομικής μηχανικής σήμερα.
Το εργαλείο SRT λειτουργεί ως εξής: μια τράπεζα μεταφέρει μερικά ή όλα τα επισφαλή δάνειά της σε άλλα οχήματα, ώστε να μειώσει το κεφάλαιο που πρέπει να διαθέσει για κανονιστικούς σκοπούς.
Τα δάνεια παραμένουν στον ισολογισμό της τράπεζας, αλλά ο αγοραστής SRT αναλαμβάνει την υποχρέωση να καλύψει μέρος των ζημιών εάν τα δάνεια δεν εξυπηρετηθούν.
Οι αγοραστές είναι επενδυτές όπως ασφαλιστικές εταιρείες, hedge funds και (όλο και περισσότερο) funds ιδιωτικής χρηματοδότησης, που αναλαμβάνουν τον κίνδυνο με αντάλλαγμα μια αμοιβή.
Απόδειξη ότι τα SRTs έχουν φτάσει πλέον στα «μεγάλα πρωταθλήματα» είναι πως αυτή η εξωτική μορφή τιτλοποίησης έτυχε ιδιαίτερης αναφοράς στην Έκθεση Παγκόσμιας Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας του ΔΝΤ τον Οκτώβριο.
Σε ένα ειδικό πλαίσιο, οι αναλυτές του Ταμείου σημείωσαν (η έμφαση είναι του FTAV): «Αυξανόμενος αριθμός τραπεζών παγκοσμίως έχει αρχίσει να χρησιμοποιεί τις μεταφορές συνθετικού κινδύνου (SRTs) για τη διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου και τη μείωση των κεφαλαιακών απαιτήσεων.
Τα SRTs μεταφέρουν τους πιστωτικούς κινδύνους που συνδέονται με ένα χαρτοφυλάκιο περιουσιακών στοιχείων από τις τράπεζες στους επενδυτές μέσω μιας χρηματοοικονομικής εγγύησης ή πιστωτικών ομολόγων, ενώ τα δάνεια παραμένουν στους ισολογισμούς των τραπεζών.
Μέσω αυτής της προστασίας, οι τράπεζες μπορούν να διεκδικήσουν ουσιαστική ελάφρυνση κεφαλαίου και να μειώσουν τις κανονιστικές επιβαρύνσεις.
Ωστόσο, οι συναλλαγές αυτές μπορούν να δημιουργήσουν κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα που πρέπει να αξιολογηθούν και να παρακολουθηθούν.
Παγκοσμίως, στοιχεία ενεργητικού άνω του 1,1 τρισ. δολ. έχουν τιτλοποιηθεί συνθετικά από το 2016, εκ των οποίων σχεδόν τα δύο τρίτα στην Ευρώπη.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η δραστηριότητα αυξήθηκε το 2023 και αναμένεται να επιταχυνθεί, καθώς το ρυθμιστικό τοπίο έχει γίνει πιο σαφές.
Στην Ευρώπη, τα δάνεια προς επιχειρήσεις και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, μια γνωστή και σταθερή κατηγορία δανείων για επενδυτές, υποστηρίζουν το μεγαλύτερο μέρος της έκδοσης• οι πρόσφατες συναλλαγές στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επικεντρωθεί σε δάνεια λιανικής, ιδιαίτερα σε δάνεια αυτοκινήτων.
Στην Ευρώπη στους εκδότες SRT περιλαμβάνονται παγκόσμιες συστημικά σημαντικές τράπεζες και μεγάλες τράπεζες, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες, περιφερειακές τράπεζες εκδίδουν SRT».
Όπως υπονοεί η έκθεση του ΔΝΤ, τα SRTs βρίσκονται στο επίκεντρο της αναπτυσσόμενης σχέσης μεταξύ της ιδιωτικής χρηματοδότησης και των τραπεζών.
Στην πραγματικότητα, ενώ σε ορισμένα επίπεδα είναι ανταγωνιστές, τα SRTs είναι θεμελιώδους σημασίας για το πώς μπορούν να συνεργάζονται και παράλληλα εξηγούν γιατί βλέπουμε περισσότερες συνεργασίες μεταξύ της βιομηχανίας ιδιωτικής χρηματοδότησης ύψους 3 τρισεκ. δολ. και της παραδοσιακής τραπεζικής βιομηχανίας.
Χρηματοοικονομική μηχανική
Αλλά τι ακριβώς περιλαμβάνει αυτή η χρηματοοικονομική μηχανική, πόσο καιρό συμβαίνει, γιατί έχει πρόσφατα εκτοξευθεί και πόσο επικίνδυνο είναι αυτό το φαινόμενο — αν είναι;
Οι FT αποφάσισαν να διερευνήσουν το φαινόμενο για να μάθουν περισσότερα για αυτό το «εκρηκτικό» ακρωνύμιο.
Υπάρχει μια παλιά νορβηγική παροιμία που λέει ότι «ένα αγαπημένο παιδί έχει πολλά ονόματα».
Στην πραγματικότητα, οι μεταφορές συνθετικού κινδύνου (SRTs) δεν είναι τόσο νέες όσο υποδηλώνει η σχετικά πρόσφατη ονομασία τους.
Συχνά αποκαλούνταν και «σημαντικές μεταφορές κινδύνου» (significant risk transfers), αλλά και οι δύο όροι αποτελούν εκδοχές αυτού που παλαιότερα ονομαζόταν CRT, δηλαδή «μεταφορά πιστωτικού κινδύνου» (credit risk transfer) ή «συναλλαγές ελάφρυνσης κεφαλαίου» (capital relief transactions).
Στις «χρυσές» αρχές της δεκαετίας του 2010, αυτές οι συναλλαγές συνήθως αποκαλούνταν «συναλλαγές κανονιστικού κεφαλαίου» ή «συναλλαγές ελάφρυνσης κεφαλαίου».
Ακόμα και πριν από τότε, το φαινόμενο εκδηλωνόταν ως τιτλοποιήσεις ισολογισμού ή συνθετικές τιτλοποιήσεις δανείων (synthetic collateralised loan obligations), ή ίσως ακόμη και ως οι πρωτοποριακές συναλλαγές Bistro της JPMorgan, όπως σημείωσε η εξαιρετική ανάλυση της Tracy Alloway για την ετυμολογία των SRTs:
«Είναι κοινός τόπος στη Wall Street ότι δεν μπορείς να πουλήσεις κάτι χωρίς πρώτα να το ονομάσεις.
Το να βγάλεις χρήματα απαιτεί πιασάρικους τίτλους και ακρωνύμια, ιδανικά αρκετά ασαφή χωρίς να εξηγούν απαραίτητα τι ακριβώς πωλείται. . . .
Ίσως ένα καλύτερο όνομα να ήταν “συνθετική διαχείριση κινδύνου για κανονιστική ελάφρυνση και αρμπιτράζ, της οποίας η πραγματική αξία πρέπει να προσδιορίζεται από τα ασφάλιστρα που καταβάλλονται, με πραγματική μεταφορά κινδύνου μόνο εάν δεν επιστρέψει στις τράπεζες με κάποιο τρόπο” ή SRMPRRSATVMBDPPRRTOGDCBSW για συντομία».
Αλλά πώς λειτουργεί μια σύγχρονη μεταφορά συνθετικού κινδύνου;
Ας πούμε ότι η Banque Alphaville έχει τεράστιο όγκο εταιρικών δανείων, στεγαστικών δανείων και χρεών πιστωτικών καρτών στον ισολογισμό της, αλλά το κανονιστικό κεφάλαιο που πρέπει να διαθέσει για να ασφαλιστεί έναντι ζημιών είναι δυσθεώρητο.
Το πιο σημαντικό για τους ανθρώπους που διοικούν την Banque Alphaville είναι ότι αυτό επηρεάζει τους δείκτες κερδοφορίας της τράπεζας και, συνεπώς, τα μπόνους των τραπεζιτών.
Η τράπεζα επιλέγει, λοιπόν, ένα χαρτοφυλάκιο 1 δισεκατομμυρίου ευρώ από σχετικά υψηλής ποιότητας εταιρικά δάνεια που διαθέτει ως reference pool.
Στη συνέχεια, βρίσκει μια ομάδα επενδυτών με επικεφαλής το Generic Greek God Capital (GGG Capital), που έναντι αμοιβής θα ασφαλίσουν το πρώτο 10% των ζημιών σε αυτό το χαρτοφυλάκιο, γνωστό ως «junior tranche».
Με άλλα λόγια, το GGG Capital θα καλύψει τις πρώτες ζημιές ύψους 100 εκατομμυρίων δολαρίων με αντάλλαγμα περιοδικές πληρωμές, π.χ. 3 έως 10 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από το επιτόκιο αναφοράς (με το επίπεδο να καθορίζεται από τον κίνδυνο των υποκείμενων δανείων).
Ένας διαχειριστής κεφαλαίων συνήθως πρέπει να καταθέσει ολόκληρο το ποσό που ασφαλίζεται σε έναν τρίτο θεματοφύλακα -τον λογαριασμό κατάθεσης στο παραπάνω διάγραμμα- αλλά μεγαλύτερα και ισχυρότερα αντισυμβαλλόμενα μέρη (όπως μια πραγματική ασφαλιστική εταιρεία) μπορεί να κάνουν μια «μη χρηματοδοτούμενη» συμφωνία.
Το πλεονέκτημα για την GGG Capital είναι ότι μπορεί να αποκομίσει αποδόσεις της τάξης του 10 έως 15% χωρίς ιδιαίτερο κόπο (πέρα από τον αρχικό έλεγχο δέουσας επιμέλειας στο χαρτοφυλάκιο δανείων).
Τα δάνεια παραμένουν στον ισολογισμό της Banque Alphaville, οπότε αυτή έχει αναλάβει τη συνεχή παρακολούθηση των δανειοληπτών.
Και αν αυτά δεν εξυπηρετηθούν, η Banque Alphaville θα πρέπει να διαχειριστεί την αποκατάσταση, καθώς τα δάνεια παραμένουν στον ισολογισμό της.
Το GGG Capital είναι απλώς εκεί για να διασφαλίσει την τράπεζα επί ζημιών (μέχρι ενός σημείου).
Για την Banque Alphaville, το πλεονέκτημα είναι (αν η δομή πληροί τις προϋποθέσεις ως «πραγματική» μεταφορά κινδύνου) ότι οι ρυθμιστικές αρχές θα απαιτήσουν στη συνέχεια λιγότερο κεφάλαιο για τα δάνεια.
Για να συμμορφωθεί με τους κανόνες διακράτησης κινδύνου, η Banque Alphaville θα πρέπει να διατηρήσει ένα μέρος των δικών της SRT, αλλά ας το αφήσουμε αυτό στην άκρη προς το παρόν.
Ένα χαρτοφυλάκιο δανείων 1 δισεκατομμυρίου ευρώ μπορεί να απαιτεί κεφάλαιο 105 εκατομμυρίων ευρώ πριν από οποιαδήποτε συμφωνία SRT —υποθέτοντας πλήρη στάθμιση κινδύνου και απαίτηση βασικού κεφαλαίου 10,5%— αλλά με το GGG Capital υπεύθυνο για τις πρώτες ζημιές 100 εκατομμυρίων ευρώ, μπορεί να χρειάζεται να διαθέσει μόνο περίπου 15 εκατομμύρια ευρώ κεφάλαιο.
Αυτό επιτρέπει στην Banque Alphaville να χορηγεί περισσότερα δάνεια, να επιστρέφει χρήματα στους επενδυτές ή απλώς να βελτιώνει τους δείκτες κεφαλαίου της και να μειώνει τον κίνδυνο.
Με άλλα λόγια, φαίνεται σαν μια πιο ευέλικτη και αποτελεσματική τράπεζα, χάρη σε μια έξυπνη παρασκηνιακή μηχανική.
