Ουκρανία: Η Ευρώπη βουλιάζει σε κινούμενη άμμο
Η νέα προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών, βλέποντας πως η Ευρώπη δεν συναινεί στην ταχεία λήξη του πολέμου, παρά μόνον με όρους που δεν πρόκειται να αποδεχτεί η Ρωσία, δείχνει πλέον αμετάπειστη στην απόφασή της να μεταθέσει τον πόλεμο στις πλάτες των Ευρωπαίων, μαζί με τις ευθύνες μιας πιθανής ήττας.
Προκειμένου να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία, ζητά από τους Ευρωπαίους να λάβουν μέτρα που είναι αδύνατο να εφαρμόσουν, διότι θα γονάτιζαν την οικονομία της Γηραιάς Ηπείρου, όπως το να τιμωρήσουν με δασμούς την Κίνα και την Ινδία.
Γράφει ο Γιώργος Παπανικολάου, euro2day.gr
Επιπλέον, με την πρόσφατη ειρωνική δήλωσή του, κατά την οποία η Ουκρανία μπορεί να ανακαταλάβει πλήρως τα εδάφη της, εφόσον στηριχθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, ο Τραμπ ξεκαθάρισε και πάλι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ευχαρίστως θα πουλάνε όπλα στην Ευρώπη, για να τα δίνει στην Ουκρανία.
Αλλά μέχρι εκεί.
Με καθυστέρηση αρκετών ημερών, οι ευρωπαϊκές ηγεσίες έδειξαν ότι πήραν το μήνυμα. Κι έσπευσαν, μέσω και του Γερμανού καγκελάριου Μερτς, δηλαδή της ισχυρότερης χώρας στην ΕΕ, να διατυμπανίσουν ξανά ότι θα στηρίξουν την Ουκρανία «για όσο χρειαστεί».
Η επιμονή τους, παρότι οι ΗΠΑ οφθαλμοφανώς αποτραβιούνται, εγκυμονεί πλέον πολύ σοβαρούς κινδύνους. Το πρώτο σκέλος είναι οικονομικό. Τα περισσότερα κράτη της Ευρώπης έχουν ήδη μεγάλα χρέη και ελλείμματα, σε βαθμό που να καθιστά έως και αδύνατη, όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτικά, την πλήρη χρηματοδότηση της Ουκρανίας με δεκάδες δισεκατομμύρια, σε ετήσια βάση.
Υφαρπαγή ρωσικών κεφαλαίων με εγγυήσεις των κρατών-μελών
Ακριβώς για αυτό τον λόγο προωθούν μια «λύση» που είχαν αποφύγει επί τρεισήμισι χρόνια. Την έμμεση κατάσχεση των διαθεσίμων της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, που ήταν επενδεδυμένα σε αξίες ευρώ και βρίσκονται τώρα δεσμευμένα στο κεντρικό αποθετήριο Euroclear στην επικράτεια του Βελγίου.
Το σχέδιο της Κομισιόν, το οποίο υποστηρίζει ανοιχτά η Γερμανία του Μερτς, προβλέπει αντικατάσταση των μετρητών, ύψους 140 δισ. ευρώ, με ομόλογα μηδενικής απόδοσης (zero coupon), υπέρ της Ουκρανίας, η οποία, όμως, θα είναι υποχρεωμένη να τα πληρώσει μόνο αφού λάβει πολεμικές αποζημιώσεις από τη Ρωσία.
Θεωρείται ωστόσο σχεδόν βέβαιο ότι το Βέλγιο θα ζητήσει εγγυήσεις από τα κράτη-μέλη, διότι εάν η Ρωσία καταγάγει νίκη στην Ουκρανία, θα βρεθεί να χρωστά έως και 140 δισ. ευρώ στους Ρώσους. Πρόκειται για κίνδυνο που προφανώς δεν είναι πρόθυμο να αναλάβει, διότι θα οδηγούσε σε άμεση χρεοκοπία του κράτους.
Η λύση που προωθείται είναι η έκδοση εγγυήσεων (IOU) από τα κράτη-μέλη, δηλαδή τους Ευρωπαίους φορολογούμενους! Κι επειδή κάποια κράτη-μέλη ενδέχεται να μπλοκάρουν το εγχείρημα, αναζητούνται «παράθυρα» για να ληφθεί η απόφαση με πλειοψηφία!
Εξίσου σημαντικός -και πολύ πιο άμεσος- είναι όμως ο κίνδυνος για το ευρώ, ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Παρά τις μεγαλοστομίες πολλών, που πρόβλεπαν ότι με τις πολιτικές Τραμπ η παγκόσμια εμβέλεια του δολαρίου θα αποδυναμωθεί προς όφελος του ευρώ, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.
Πράγματι, μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, το δολάριο παρουσιάζει συνεχώς κάποιες τάσεις οπισθοχώρησης ως αποθεματικό νόμισμα. Αλλά από αυτή την απομάκρυνση ενισχύεται ο χρυσός, που έχει πάρει ήδη τη δεύτερη θέση. Το μερίδιο του ευρώ έχει παραμείνει κοντά στο 20%.
Εάν, όμως, για πρώτη φορά στα σύγχρονα χρονικά, γίνουν αυτά που προτείνουν πλέον επισήμως η Κομισιόν και η γερμανική ηγεσία, στην πράξη η ΕΕ θα έχει υφαρπάξει περιουσιακά στοιχεία ενός κυρίαρχου κράτους, με το οποίο ουδένα κράτος-μέλος της είναι σε εμπόλεμη κατάσταση!
Κάτι που αναμένεται από πολλούς αναλυτές ότι θα δημιουργήσει εξαιρετικά επικίνδυνο προηγούμενο, πλήττοντας καίρια τη θέση του ευρώ και της ευρωζώνης ως ασφαλούς καταφυγίου, έναντι των πλούσιων χωρών του Παγκόσμιου Νότου.
Η πρόταση Κομισιόν-Μερτς αναμένεται να συζητηθεί εντός των επομένων ημερών στη Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης, οπότε το ερώτημα είναι τι θέση θα πάρει η ελληνική κυβέρνηση. Θα δεχτεί να προσφέρει εγγυήσεις που με βάση κάποιους κεντρικούς καταμερισμούς της ΕΕ, επί συναφών σχημάτων, εκτιμάται ότι θα επιβαρύνει τη χώρα με υποχρεώσεις ύψους έως και 3,5 δισ. ευρώ για τα επόμενα χρόνια;
Η κλιμάκωση του πολέμου και η λειψανδρία της Ουκρανίας
Δεν είναι όμως μόνο οικονομικός ο κίνδυνος. Όσο αποτραβιούνται οι ΗΠΑ τόσο αυξάνει η εμπλοκή ευρωπαϊκών κρατών, περνώντας τα συνήθη όρια της υποστήριξης ενός εμπολέμου από τρίτες χώρες.
Η Δανία, στην οποία σημειώθηκαν τελευταία απανωτές παραβιάσεις του εναέριου χώρου από άγνωστα drones, είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που δήλωσε επισήμως, την 3η Σεπτεμβρίου 2025, ότι έκλεισε συμφωνία με ουκρανική εταιρεία για την παραγωγή όπλων (drones και πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς) στο έδαφός της. ώστε να μην μπορούν να πληγούν από τη Ρωσία.
Ο υπουργός Άμυνας την Δανίας, στις τότε δηλώσεις του, είχε προβλέψει πως το Κρεμλίνο μπορεί να προχωρήσει σε αντίποινα «με σαμποτάζ και κατασκοπεία». Δεν χρειαζόταν βεβαίως μαντικές ικανότητες. Όταν οι κόκκινες γραμμές ανάμεσα στην υποστήριξη ενός κράτους και στην απευθείας εμπλοκή στον πόλεμο, θολώνουν, η ένταση κλιμακώνεται και η άλλη πλευρά θα λάβει τα μέτρα της.
Μόλις χθες Κυριακή ο Ζελένσκι υποστήριξε ότι τα drones «σηκώνονται» από πλοία τάνκερ στη θάλασσα της Βαλτικής και ζήτησε από τις ευρωπαϊκές χώρες να επιβάλουν ναυτικό αποκλεισμό σε όλα τα τάνκερ που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο ή τουλάχιστον στον λεγόμενο σκιώδη στόλο της Ρωσίας. Κάτι τέτοιο είναι βέβαιο ότι θα επιφέρει σημαντική νέα κλιμάκωση, καθώς θα συνιστά άμεση εχθρική ενέργεια των κρατών που θα επιβάλουν τον αποκλεισμό, κατά της Ρωσίας.
Όμως, το πιο καυτό πρόβλημα της Ουκρανίας δεν είναι το χρήμα ή τα όπλα. Είναι η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού, σε σύγκριση με τη Ρωσία, όπως φαίνεται και από την προσεκτική αλλά σταθερή προέλαση των ρωσικών δυνάμεων σχεδόν σε όλο το εύρος του μετώπου, και την τρέχουσα «πολιορκία» πέντε διαφορετικών στρατηγικών σημείων (Κουπιάνσκ, Λιμάν, Σεβέρσκ, Ποκρόφσκ, Κωνσταντίνοβκα) από το Χάρκοβο ως τη Ζαπορίζια.
Πρόκειται για στρατηγικό πρόβλημα, τουλάχιστον για όσο η ηγεσία της χώρας αρνείται να επιστρατεύσει τις ηλικίες μεταξύ 18 και 25 ετών, φοβούμενη το τεράστιο πολιτικό κόστος, από τον αποδεκατισμό της πιο πολύτιμης γενιάς της.
Οι περισσότεροι στρατιωτικοί ειδικοί συμφωνούν όμως ότι εάν δεν στρατευθούν οι νεότεροι Ουκρανοί, θα έρθει σύντομα η ώρα που η μόνη λύση θα είναι να ενισχυθεί με ξένο ανθρώπινο δυναμικό. Κι όχι με «ιδιώτες εθελοντές», διότι αυτό το κάνουν ήδη οι δύο εμπόλεμες πλευρές, αλλά με κανονικά στρατεύματα.
Οι βορειοευρωπαϊκές ηγεσίες ελπίζουν ότι πριν συμβεί αυτό, θα έχουν μεσολαβήσει πολιτικές αλλαγές στις ΗΠΑ. Οι πόλεμοι όμως πολύ σπάνια εξελίσσονται με τέτοια βολικά χρονοδιαγράμματα.
Η εκδοχή ενός ευρωπαϊκού Βιετνάμ με διεύρυνση του πολέμου
Πιθανότερο αναγκαίο βήμα θα είναι να σχηματιστεί ομάδα «πρόθυμων» ευρωπαϊκών χωρών, που θα στείλει στρατεύματα, τουλάχιστον για να αντικαταστήσουν ουκρανικές δυνάμεις εθνοφυλακής, στα μετόπισθεν της χώρας, απελευθερώνοντας προσωπικό για τα μέτωπα.
Δυστυχώς, η εμμονή των ευρωπαϊκών ηγεσιών να θεωρούν τον πόλεμο στην Ουκρανία ως «υπαρξιακό ζήτημα» για την ευρύτερη ασφάλεια της Ευρώπης θυμίζει πολύ τη, λανθασμένη όπως αποδείχθηκε, θεωρία των ντόμινο, που έριξε στην κινούμενη άμμο του Βιετνάμ τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ τα πολεμικά τύμπανα που ακούγονται σε διάφορες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες δημιουργούν υπόνοιες μιας επικίνδυνης απερισκεψίας.
Περίπου με τον ίδιο τρόπο βούλιαξαν σταδιακά και οι Ηνωμένες Πολιτείες στον πόλεμο του Βιετνάμ. Στην αρχή υποστήριζαν την κυβέρνηση του Νοτίου Βιετνάμ, με χρήματα, όπλα και μερικές εκατοντάδες συμβούλων, όπως συμβαίνει σήμερα στην Ουκρανία. Η πορεία του πολέμου όμως οδήγησε στη ραγδαία αύξηση των συμβούλων σε δεκάδες χιλιάδες κι εν συνεχεία σε εκατοντάδες χιλιάδες τακτικών στρατευμάτων, έως ότου ήρθε η άδοξη αποχώρηση.
Η μεγάλη διαφορά βέβαια είναι ότι τότε η Σοβιετική Ένωση και η Κίνα, που υποστήριξαν το Βόρειο Βιετνάμ με χρήματα και όπλα, δεν ενεπλάκησαν άμεσα, προκειμένου να αποφευχθεί μια σύρραξη ανάμεσα σε πυρηνικές δυνάμεις.
Σήμερα, στη θέση των ΗΠΑ βρίσκεται η πυρηνική Ρωσία ως άμεσα εμπλεκόμενη. Και ο πόλεμος μπορεί να λάβει πανευρωπαϊκές ή και παγκόσμιες διαστάσεις, όπως φάνηκε ήδη από τη μικρή αλλά συμβολικά σημαντική εμπλοκή στρατευμάτων της Βορείου Κορέας σε ρωσικό έδαφος.
Για αυτό και ελπίζουμε ότι την κρίσιμη ώρα θα επικρατήσουν ωριμότερες απόψεις μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών, υπό τον φόβο και της μαζικής αντίδρασης στις κοινωνίες τους, που σε μεγάλο βαθμό βρίσκονται στη μετα-ηρωική εποχή, εμφανίζοντας σημαντική απροθυμία ακόμη και για την υπεράσπιση της χώρας τους.
Όμως, όσο περισσότερο βυθίζονται σε αυτό τον πόλεμο οι ηγεσίες της Βόρειας Ευρώπης, τόσο θα μεγαλώνει ο κίνδυνος να αναλάβουν υπερβολικά ρίσκα, προκειμένου να αποτρέψουν το ενδεχόμενο μιας ήττας, που όσο περνά ο χρόνος τόσο βαρύτερες πολιτικές συνέπειες θα έχει. Όχι μόνο για προσωπικές καριέρες αλλά και για το πολιτικό σύστημα στις χώρες τους.
Το ερώτημα σε αυτό το κακό σενάριο που περιγράφουμε, είναι σε ποιο βαθμό θα συμπαρασύρει και την Ελλάδα, καθώς μέχρι στιγμής η κυβέρνηση δείχνει ρητορικά να συντάσσεται απολύτως, στο ουκρανικό ζήτημα, ενώ κρατά στην πράξη κάποιες αποστάσεις, στα πιο επικίνδυνα σημεία.
Η πορεία των εξελίξεων όμως δείχνει ότι στο εγγύς μέλλον μπορεί να τεθούν σκληρά διλήμματα, στα οποία ίσως υποχρεωθεί να λάβει απολύτως ξεκάθαρη και δεσμευτική θέση.
