Μηνιαία υποβολή ΦΠΑ: Ένα μέτρο αναποτελεσματικό, με κόστος για τους συνεπείς

Με την απόφαση για υποχρεωτική μηνιαία υποβολή δηλώσεων ΦΠΑ από τις νεοσύστατες επιχειρήσεις και τη σταδιακή επέκτασή της, η ΑΑΔΕ εισάγει ένα νέο καθεστώς συμμόρφωσης. Στόχος, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις, είναι η ενίσχυση της διαφάνειας και η πάταξη της φοροδιαφυγής. Ωστόσο, η επιλογή αυτή έρχεται να καλύψει, στην πραγματικότητα, την αδυναμία της Πολιτείας να αντιμετωπίσει δομικά προβλήματα όπως η χρήση “μπροστινών” και η μεταφορά υποχρεώσεων σε πρόσωπα χωρίς πραγματική επιχειρηματική δραστηριότητα.

Το μέτρο υποχρεώνει τις επιχειρήσεις να αποστέλλουν δηλώσεις ΦΠΑ κάθε μήνα, μετατρέποντας μια εργασία περιοδικής ενημέρωσης σε διαδικασία υψηλής συχνότητας, χωρίς όμως να διαφοροποιείται η ουσία της πληροφορίας που υποβάλλεται. Η πρακτική αυτή δεν στοχεύει τους πραγματικούς παραβάτες, αλλά προσθέτει διοικητικό βάρος στους συνεπείς φορολογούμενους και στους επαγγελματίες που τους εξυπηρετούν.

Του Σπύρου Λιαπίκου

Το πρόβλημα πίσω από το μέτρο

Η διαχρονική αδυναμία του κράτους να εντοπίσει και να ελέγξει περιπτώσεις εικονικής επιχειρηματικότητας – όπου “μπροστινοί” επωμίζονται χρέη που ποτέ δεν πρόκειται να αποδοθούν – οδήγησε στην επιλογή ενός οριζόντιου, μη στοχευμένου μηχανισμού. Αντί να ενισχυθούν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί, να αξιοποιηθεί η τεχνολογία για τον εντοπισμό πραγματικών αποκλίσεων ή να αναπτυχθεί ένα σύστημα προληπτικής τεκμηρίωσης κινδύνου (risk-based approach), επιλέγεται η μετακύλιση της ευθύνης στην επιχείρηση και στον λογιστή.

Η μηνιαία υποβολή δηλώσεων ΦΠΑ δεν εξασφαλίζει τη φορολογική συμμόρφωση. Αντιθέτως, εντείνει την ανάγκη για περισσότερη γραφειοκρατική εργασία, συχνά εις βάρος της ουσιαστικής υποστήριξης και ανάλυσης των φορολογικών στοιχείων. Η προσέγγιση αυτή καθιστά τον μηχανισμό του ΦΠΑ μέσο τιμωρίας αντί εργαλείο ανάπτυξης διαφάνειας και εμπιστοσύνης.

Ο ρόλος του λογιστή σε νέο βάθος χρόνου

Οι λογιστές, οι οποίοι ήδη επιβαρύνονται με συνεχή παρακολούθηση της πλατφόρμας myDATA, των ηλεκτρονικών βιβλίων, των δηλώσεων απασχόλησης (ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ), της ψηφιακής κάρτας εργασίας και δεκάδων άλλων υποχρεώσεων, καλούνται να ανταποκριθούν σε μία ακόμη, μη προβλέψιμη και μη αμειβόμενη, προσθήκη καθηκόντων. Η Πολιτεία συνεχίζει να ενεργοποιεί ψηφιακές διαδικασίες χωρίς προηγούμενο διάλογο, χωρίς πρόβλεψη υποστήριξης και χωρίς αναγνώριση του πραγματικού κόστους συμμόρφωσης.

Σε κανένα σημείο του σχεδιασμού δεν γίνεται αναφορά σε διοικητικό ή οικονομικό κόστος για το Δημόσιο. Αντιθέτως, ολόκληρο το βάρος μεταφέρεται στο ιδιωτικό επαγγελματικό οικοσύστημα, το οποίο καλείται να καλύψει την επιχειρησιακή αδυναμία του Κράτους.

Η κρυφή στόχευση: αύξηση της ρευστότητας του Δημοσίου

Παρά τις δηλώσεις περί “διαφάνειας”, η υιοθέτηση της μηνιαίας υποβολής ΦΠΑ έχει και μια δεύτερη, λιγότερο διατυπωμένη στόχευση: την ενίσχυση της ταμειακής ρευστότητας του Δημοσίου. Η είσπραξη του ΦΠΑ σε μηνιαία βάση σημαίνει πως οι επιχειρήσεις δεν μπορούν πια να χρησιμοποιούν τον ΦΠΑ ως βραχυπρόθεσμο εργαλείο κεφαλαίου κίνησης – πρακτική που, αν και όχι ιδανική, ήταν συχνά αναγκαία σε περιβάλλοντα περιορισμένης ρευστότητας.

Η Πολιτεία αποκτά σταθερότερη ροή εσόδων, εις βάρος της ευελιξίας των επιχειρήσεων, χωρίς όμως να αναλαμβάνει η ίδια κανένα αντίστοιχο ρίσκο ή κόστος. Οι συνέπειες για τις μικρές επιχειρήσεις μπορεί να είναι κρίσιμες, ειδικά σε περιόδους όπου η ταμειακή πίεση εντείνεται.

Τι χρειάζεται πραγματικά για τη φορολογική εντιμότητα

Αντί της επιβάρυνσης των συνεπών, απαιτούνται στοχευμένες θεσμικές παρεμβάσεις για τον περιορισμό της χρήσης “μπροστινών”. Μερικά πρακτικά μέτρα που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν περιλαμβάνουν:

• Ηλεκτρονική υπεύθυνη δήλωση με έλεγχο προτέρου φορολογικού ιστορικού, για την αποτροπή επαναλαμβανόμενων περιπτώσεων με “εγκαταλελειμμένα” ΑΦΜ.
• Ενεργοποίηση μηχανισμού “red flags”, με κριτήρια ρίσκου για νέα ανοίγματα επιχειρήσεων, βάσει ιστορικότητας και διασυνδέσεων.
• Διασταύρωση με τραπεζικά προφίλ ή ύπαρξη φοροτεχνικής υποστήριξης, ως ελάχιστη απόδειξη σοβαρής επιχειρηματικής πρόθεσης.

Η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της κατάχρησης δεν θα έρθει με οριζόντια μέτρα συμμόρφωσης, αλλά με έξυπνους και προληπτικούς μηχανισμούς αξιολόγησης. Η σύγχρονη φορολογική διοίκηση δεν μπορεί να λειτουργεί μόνο με καταναγκασμούς, αλλά απαιτεί θεσμική υπευθυνότητα, τεχνολογική διασύνδεση και —κυρίως— διάλογο με αυτούς που σηκώνουν το βάρος της συμμόρφωσης καθημερινά.

*O Σπύρος Λιαπίκος είναι Accounting Partner της Andersen Greece