Η Τεχνητή Νοημοσύνη δικαιώνει την Πρόταση Καρυστιανού: ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΟΔΟΣΙΑ κατά το γράμμα του 134 ΠΚ !!!

Το ChatGPT4 PRO καταλήγει στο συμπέρασμα, ότι, η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και η διάκριση των εξουσιών είναι πυλώνες του Δημοκρατικού Πολιτεύματος και, ότι, έτσι, η παραβίασή τους από κυβερνητικό αξιωματούχο συνιστά βαρύτατη θεσμική εκτροπή, την οποία η ίδια η Δικαιοσύνη, μέσω της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων Ελλάδος, κατήγγειλε δημόσια στην περίπτωση της επίμαχης επιστολής Μητσοτάκη στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Ισίδωρο Ντογιάκο. Τυπικά, λοιπόν, κατά το ChatGPT4 PRO, το γράμμα του νόμου δίνει τη δυνατότητα να θεωρηθεί μια τέτοια πράξη ως Εσχάτη Προδοσία, εφόσον συντρέχει κατάχρηση κρατικής εξουσίας με σκοπό την κατάλυση θεμελιώδους πολιτειακής αρχής, όπως εν προκειμένω της αρχής της διάκρισης των λειτουργιών, της αρχής της δέσμευσης της εκτελεστικής και της δικαστικής λειτουργίας από το Σύνταγμα και τους νόμους και της αρχής της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, αφού η επιστολή του Πρωθυπουργού προς τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, κατά το ChatGPT4 PRO, συνιστά ωμή αντισυνταγματική παρέμβαση στην λειτουργία της Δικαιοσύνης. Δεν υπάρχει, βέβαια, δικαστικό προηγούμενο για την μη βίαιη τέλεση του αδικήματος της Εσχάτης Προδοσίας και, έτσι, μια πιθανή δικαστική διερεύνηση θα αποτελούσε, εν προκειμένω, ένα πρωτοφανές, αλλά χρήσιμο εγχείρημα. Σε κάθε περίπτωση, καταλήγει το ChatGPT4 PRO, η όλη συζήτηση έχει την ωφέλιμη πλευρά ότι ανέδειξε την αξία της δικαστικής ανεξαρτησίας και την ανάγκη σεβασμού των θεσμικών ορίων από όλους, ακόμη και από τον ανώτατο πολιτειακό παράγοντα. Οι αντιδράσεις τόσο των Εισαγγελέων και των Δικαστών όσο και πολλών πολιτικών δυνάμεων, υπενθύμισαν πως, ακόμη και όταν δεν συντρέχει η περίπτωση της Εσχάτης Προδοσίας, υπό τη στενή έννοια του γράμματος του νόμου, οι παρεμβάσεις στη δικαστική λειτουργία είναι απαράδεκτες σε ένα Κράτος Δικαίου και εγείρουν σοβαρές θεσμικές και πολιτικές συνέπειες….

Επειδή πολλά λέγονται και γράφονται αυτές τις ημέρες με αφορμή την Πρόταση των ΣΥΓΓΕΝΩΝ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΤΕΜΠΩΝ για την Προανακριτική Επιτροπή της Βουλής και, επειδή ακόμη, διακινούνται πολλές αντίθετες επιστημονικές απόψεις, οι οποίες, σε κάθε περίπτωση, με μοναδική εξαίρεση τους ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ, υποκρύπτουν σαφείς πολιτικές σκοπιμότητες, αφού οι διακινητές τους είναι ενταγμένοι ο καθένας σε συγκεκριμένα, αντίπαλα πολιτικά στρατόπεδα, απευθυνθήκαμε στην ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ και, συγκεκριμένα, στο ChatGPT4 PRO, για να εξασφαλίσουμε μια τουλάχιστον πολιτικά ουδέτερη επιστημονική απάντηση για το φλέγον ζήτημα των ημερών, δηλαδή για το αν συγκροτείται, κατά αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση, στο πρόσωπο του Πρωθυπουργού, το αδίκημα της εσχάτης προδοσίας του άρθρου 134 ΠΚ.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Χρησιμοποιήσαμε την κορυφαία και ακριβότερη έκδοση του ChatGPT, δηλαδή το ChatGPT4 PRO, με το εργαλείο Deep Search και την συνδρομή των 200€/Μήνα, επειδή οι άλλες δυο εκδόσεις, η δωρεάν και αυτή των 20€/Μήνα, είναι για παιδική χρήση, αφού ολοκληρώνουν την έρευνα στην άποψη του Ανδρέα Λοβέρδου.

Υποβάλαμε, λοιπόν, στο ChatGPT4 PRO, επί λέξει, το εξής ερώτημα:

Την 12/02/2025 η ΕΝΩΣΗ ΔΙΚΑΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΝ, με αναλυτική ανακοίνωση της σχετικά με την περιφρούρηση της ανεξαρτησίας της ελληνικής δικαιοσύνης, μεταξύ άλλων κατήγγειλε επί λέξει και τα εξής σχετικά με τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη: “Επανειλημμένα, δε, αποκρούσαμε κάθε είδους υποδείξεις προς τους δικαστικούς λειτουργούς, ανεξαρτήτως προέλευσης ή ισχύος, ενώ στο παρελθόν, αντιλαμβανόμενοι τη σημασία που θα έχει η περιφρούρηση της δικαστικής μας ανεξαρτησίας για την ουσία και τη εικόνα της Δικαιοσύνης, δεν διστάσαμε να εκφράσουμε δημόσια τη διαμαρτυρία μας για την με αριθμό πρωτ. 1204/06.03.2023 επιστολή του Πρωθυπουργού προς τον τότε Εισαγγελέα του ΑΠ, που περιλάμβανε δημόσιες υποδείξεις σχετικά με τη διερεύνηση του δυστυχήματος των Τεμπών, εκτιμώντας ότι συνιστούσε “ευθεία παραβίαση της αρχής της διάκρισης των εξουσιών και έμμεση υπονόμευση του κύρους της Δικαιοσύνης”. Σύμφωνα λοιπόν με την καταγγελία αυτή της ΕΝΩΣΗΣ ΔΙΚΑΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΝ, συγκροτείται, ΝΑΙ ή ΟΧΙ, η αντικειμενική και η υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος της εσχάτης προδοσίας στο πρόσωπο του Πρωθυπουργού;

Διαβάστε, λοιπόν, στην συνέχεια, την ολόκληρη την αναλυτική απάντηση του ChatGPT4 PRO και το τελικό συμπέρασμα της έρευνας.

—————————————————————————————-

Εσχάτη Προδοσία και Παραβίαση Ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης

Εισαγωγή

Η αρχή της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης και η διάκριση των εξουσιών αποτελούν θεμελιώδεις αρχές του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Ελλάδαlawspot.gr. Η πρόσφατη ανακοίνωση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων (12/02/2025) κατήγγειλε ως παραβίαση αυτών των αρχών την επιστολή που είχε αποστείλει ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης (06/03/2023) προς τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Στην επίμαχη επιστολή ο Πρωθυπουργός υπέδειξε στον τότε Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου «την προτεραιοποίηση των ποινικών υποθέσεων» σχετικά με την τραγωδία των Τεμπών και ζήτησε τη διερεύνηση τυχόν συστηματικών σφαλμάτων (όπως καθυστερήσεις σε έργα ασφαλείας) news247.gr. Πολλοί νομικοί και πολιτικοί έκριναν ότι αυτή η κίνηση συνιστούσε «εξόφθαλμη παρέμβαση στη Δικαιοσύνη» και σύγκρουση με την αρχή της διάκρισης των λειτουργιών news247.gr. Εγείρεται, επομένως, το ερώτημα: μπορεί μια τέτοια ενέργεια, αν και χωρίς χρήση φυσικής βίας, να στοιχειοθετήσει το αδίκημα της εσχάτης προδοσίας κατά το άρθρο 134 Ποινικού Κώδικα;

Το άρθρο 134 ΠΚ και οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος

Το άρθρο 134 του Ποινικού Κώδικα ορίζει το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας. Σύμφωνα με την παράγραφο 1, «όποιος επιχειρεί με βία ή απειλή βίας να καταλύσει, να μεταβάλει, να αλλοιώσει ή να καταστήσει ανενεργό […] το δημοκρατικό πολίτευμα που στηρίζεται στη λαϊκή κυριαρχία ή θεμελιώδεις αρχές ή θεσμούς του πολιτεύματος αυτού […] τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη» lawspot.gr. Στην ίδια διάταξη διευκρινίζεται ότι θεμελιώδεις αρχές και θεσμοί του πολιτεύματος είναι, μεταξύ άλλων, «η αρχή της διάκρισης των λειτουργιών […] (και) η αρχή της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης» lawspot.gr. Δηλαδή, η ανεξαρτησία της δικαστικής λειτουργίας κατοχυρώνεται ρητά ως θεμελιώδης οργανωτική αρχή, η οποία αν πληγεί στον υπέρτατο βαθμό, μπορεί να θεωρηθεί πλήγμα στο ίδιο το δημοκρατικό πολίτευμα.

Επιπλέον, στην παράγραφο 2 του άρθρου 134 ΠΚ προβλέπεται ότι η ίδια βαριά ποινή (ισόβια κάθειρξη) επιβάλλεται «και σε όποιον επιχειρεί να τελέσει την πράξη της προηγούμενης παραγράφου με κατάχρηση της ιδιότητάς του ως οργάνου του κράτους ή με σφετερισμό της ιδιότητας αυτής» lawspot.gr. Αυτή η πρόβλεψη επεκτείνει την έννοια της εσχάτης προδοσίας: δεν απαιτείται αποκλειστικά η χρήση βίας, αλλά μπορεί να πραγματωθεί και από έναν κρατικό αξιωματούχο που εκμεταλλεύεται την εξουσία ή το αξίωμά του προκειμένου να καταλύσει θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος offlinepost.gr. Με άλλα λόγια, ένας πολιτειακός παράγοντας (όπως π.χ. ένας πρωθυπουργός, υπουργός ή ανώτατος κρατικός λειτουργός) θα μπορούσε, θεωρητικά, να διαπράξει εσχάτη προδοσία αν χρησιμοποιήσει το αξίωμά του για να υπονομεύσει τις δημοκρατικές αρχές, έστω και χωρίς όπλα ή φυσική βία.

Ερμηνείες νομικών και συνταγματολόγων για το άρθρο 134 ΠΚ

Η θεωρία και οι ειδικοί εμφανίζονται διχασμένοι ως προς το πώς ερμηνεύεται και εφαρμόζεται το άρθρο 134 ΠΚ στις περιπτώσεις μη βίαιης προσβολής θεμελιωδών αρχών, όπως η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Από τη μία πλευρά, υποστηρίζεται ότι η έννοια της εσχάτης προδοσίας δεν περιορίζεται αυστηρά στη φυσική βία. Η Μαρία Καρυστιανού – εκπρόσωπος του Συλλόγου θυμάτων της τραγωδίας των Τεμπών – επεσήμανε πως «εσχάτη προδοσία τελείται και από αυτόν που επιχειρεί να καταλύσει θεμελιώδεις αρχές της Δημοκρατίας (όπως η διάκριση των εξουσιών και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης) με κατάχρηση της ιδιότητάς του ως πολιτειακού οργάνου, με τυπική περίπτωση αυτήν του Πρωθυπουργού της χώρας. Το λέει και ο Νόμος και η Αιτιολογική Έκθεσή του» enikos.gr. Σύμφωνα με αυτήν την ερμηνεία, το ίδιο το γράμμα του νόμου (134§2 ΠΚ) αλλά και οι προθέσεις του νομοθέτη (η αιτιολογική έκθεση) προβλέπουν ότι η κατάχρηση εξουσίας από κρατικό όργανο, όταν στοχεύει στην κατάλυση θεμελιώδους αρχής, συνιστά αντικειμενική υπόσταση εσχάτης προδοσίας.

Από την άλλη πλευρά, πολλοί συνταγματολόγοι και νομικοί εμφανίζονται πιο συγκρατημένοι ή και αρνητικοί ως προς μια τόσο ευρεία ερμηνεία. Επισημαίνουν ότι ιστορικά ο όρος «εσχάτη προδοσία» αναφέρεται σε εξαιρετικά βαριές επιβουλές κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος, με σκοπό την ολική του ανατροπή. Ο έγκριτος νομικός και πρώην υπουργός Ανδρέας Λοβέρδος τόνισε ότι τέτοιες περιπτώσεις προϋποθέτουν σαφή πρόθεση μεταβολής του πολιτεύματος και συνήθως συνοδεύονται από βία: «Από εκεί να εκτιναχθείς στην εσχάτη προδοσία, δηλαδή μία εγκληματική πράξη που προϋποθέτει βία ή απειλή βίας, ε, τότε νομίζω ότι η θεσμική εκτροπή είναι πάρα πολύ μεγάλη και δεν επιτρέπεται» enikos.gr. Σύμφωνα με αυτή τη σκοπιά, παρά τις θεωρητικές προβλέψεις του νόμου για κατάχρηση εξουσίας, στην πράξη το αδίκημα της εσχάτης προδοσίας ταυτίζεται με βίαιες πράξεις που διαρρηγνύουν τον συνταγματικό ιστό σε ευρεία κλίμακα.

Ενδεικτικά, ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου (και πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης) Ευάγγελος Βενιζέλος έχει επισημάνει ότι η κατάλυση του Συντάγματος υφίσταται μόνο όταν οι ενέργειες είναι τόσο εκτεταμένες και σοβαρές ώστε να θραύεται το γενικό πλαίσιο ισχύος του Συντάγματος και λειτουργίας του πολιτεύματος euro2day.gr. Η ψήφιση ενός απλώς αντισυνταγματικού νόμου ή η έκδοση μιας προβληματικής διοικητικής πράξης δεν συνιστά εσχάτη προδοσία – τέτοιες πράξεις ελέγχονται δικαστικά στα αρμόδια όργανα euro2day.gr. Με ανάλογο τρόπο, λοιπόν, υποστηρίζεται ότι ακόμα και μια απαράδεκτη παρέμβαση του εκτελεστικού στη δικαστική εξουσία δεν θα πρέπει αυτομάτως να εξισώνεται με απόπειρα κατάλυσης του πολιτεύματος, εφόσον δεν φτάνει να εκθεμελιώσει το κράτος δικαίου συνολικά.

Παρέμβαση χωρίς βία κατά της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης

Η επίδικη επιστολή Μητσοτάκη προς τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου (6/3/2023) προκάλεσε ευρεία κριτική ως ωμή παραβίαση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης εκ μέρους της εκτελεστικής εξουσίας. Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων (ΕΔΕ) – στο Διοικητικό Συμβούλιο της οποίας συμμετέχουν ανώτατοι δικαστές – εξέδωσε σχεδόν δύο χρόνια αργότερα (12/2/2025) σκληρή ανακοίνωση, όπου χαρακτήρισε τη συγκεκριμένη πρωθυπουργική παρέμβαση «ευθεία παραβίαση της αρχής της διάκρισης των εξουσιών και έμμεση υπονόμευση του κύρους της Δικαιοσύνης» protothema.gr. Αυτή η φράση συνοψίζει τη θεσμική ανησυχία ότι υπερβαίνοντας τα όρια της αρμοδιότητάς του, ο εκάστοτε Πρωθυπουργός μπορεί να διαβρώσει την εμπιστοσύνη στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης – στοιχείο πυρήνα του πολιτεύματος.
Το κρίσιμο ζήτημα είναι εάν μια τέτοια ενέργεια “χωρίς βία” μπορεί να θεωρηθεί ενέργεια στρεφόμενη κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος υπό την έννοια του άρθρου 134 ΠΚ. Σύμφωνα με την γραμματική ερμηνεία του νόμου και την άποψη νομικών όπως η Μαρία Καρυστιανού, η απάντηση θα ήταν καταφατική: εδώ δεν έχουμε απλώς μια πολιτική εκτροπή, αλλά προσπάθεια κατάλυσης θεμελιώδους αρχής (της δικαστικής ανεξαρτησίας) μέσω κατάχρησης εξουσίας από τον επικεφαλής της κυβέρνησης enikos.gr. Η ίδια η απαρίθμηση του νόμου, που περιλαμβάνει την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης στις θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές lawspot.gr, υποδηλώνει ότι η οργανωμένη, συνειδητή υπονόμευση αυτής της αρχής θα μπορούσε να εμπίπτει στην έννοια της “μεταβολής ή αλλοίωσης” του πολιτεύματος, ακόμα και αν δεν χρησιμοποιούνται στρατός ή όπλα.

Ωστόσο, η αντίθετη άποψη επισημαίνει ότι πρέπει να διαχωρίσουμε τις σοβαρές πολιτειακές εκτροπές από το ύψιστο έγκλημα της εσχάτης προδοσίας. Ένα μεμονωμένο περιστατικό, όπως η επίμαχη επιστολή, όσο και αν είναι θεσμικά απαράδεκτο, δεν ισοδυναμεί κατ’ ανάγκη με απόπειρα κατάλυσης του πολιτεύματος συνολικά. Οι υποστηρικτές αυτής της θέσης (όπως ο Ανδ. Λοβέρδος και άλλοι) τονίζουν ότι για την στοιχειοθέτηση του άρθρου 134 απαιτείται δόλος ανατροπής της δημοκρατικής τάξης και ενέργειες τέτοιας βαρύτητας που να απειλούν το συνολικό συνταγματικό οικοδόμημα euro2day.gr. Στην περίπτωση της κυβερνητικής παρέμβασης στη Δικαιοσύνη, όσο κι αν παραβιάζει το Σύνταγμα, ενδέχεται να θεωρηθεί “μεμονωμένη υπέρβαση” που αντιμετωπίζεται πολιτικά ή πειθαρχικά, αλλά όχι ποινικά ως εσχάτη προδοσία, εκτός αν συνοδεύεται από γενικευμένο σχέδιο υπονόμευσης της δημοκρατίας.

Συνοψίζοντας, υπάρχει διχογνωμία: άλλοι θεωρούν πως ακόμη και χωρίς φυσική βία, μια συνειδητή προσπάθεια υπονόμευσης της δικαστικής ανεξαρτησίας από την εκτελεστική εξουσία ενδέχεται να πληροί την αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση της εσχάτης προδοσίας (κατάχρηση αξιώματος με στόχο θεμελιώδη θεσμική αλλοίωση) enikos.gr. Άλλοι διαφωνούν, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται μεν για αντισυνταγματική πράξη, αλλά όχι για έγκλημα εσχάτης προδοσίας εφόσον δεν συνοδεύεται από βία ή εκτεταμένο σχέδιο κατάλυσης του πολιτεύματος enikos.gr.

Νομολογία και προηγούμενα περιστατικά

Ιστορικά, το άρθρο 134 ΠΚ έχει εφαρμοστεί σε ελάχιστες, εξαιρετικής φύσης περιπτώσεις – κυρίως σε πραξικοπηματικές ενέργειες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των πρωταιτίων της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967: το 1975, μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, οι Γ. Παπαδόπουλος, Ν. Μακαρέζος, Στ. Παττακός και άλλοι αξιωματικοί καταδικάστηκαν ως ένοχοι για εσχάτη προδοσία (καθώς και στάση) για τη βίαιη κατάλυση του πολιτεύματος kathimerini.gr. Οι ποινές που επιβλήθηκαν τότε (αρχικά θάνατος, εν συνεχεία ισόβια κάθειρξη) αντανακλούν τη μέγιστη απαξία που το έννομο τάξιμο αποδίδει σε πράξεις βίαιης ανατροπής της δημοκρατίας.
Αντιθέτως, δεν υπάρχει γνωστή μεταπολιτευτική νομολογία που να έχει κρίνει ενέργεια χωρίς σωματική βία ως εσχάτη προδοσία. Ουδέποτε μέχρι σήμερα ένα θεσμικό ατόπημα – όσο σοβαρό κι αν είναι, π.χ. απόπειρα χειραγώγησης της Δικαιοσύνης από κυβέρνηση – δεν έφτασε να δικαστεί ως εσχάτη προδοσία στα ποινικά δικαστήρια. Το όριο που διαχωρίζει την πολιτική-συνταγματική ευθύνη από το ποινικό έγκλημα της εσχάτης προδοσίας παραμένει υψηλό. Όπως σημειώνει ο Ευ. Βενιζέλος, πραξικόπημα και εσχάτη προδοσία έχουμε όταν τίθεται σε προφανή διακινδύνευση το συνολικό συνταγματικό καθεστώς euro2day.gr – κάτι που δεν έχει αναγνωριστεί σε μεμονωμένες παραβιάσεις του Συντάγματος μεταπολιτευτικά.

Εντούτοις, η συζήτηση δεν είναι αμιγώς θεωρητική. Στην υπόθεση των Τεμπών, η συσχέτιση της κυβερνητικής παρέμβασης στη Δικαιοσύνη με το άρθρο 134 πυροδότησε πολιτικές πρωτοβουλίες. Τον Ιούνιο 2025, ο Σύλλογος θυμάτων της τραγωδίας (στον οποίο πρωτοστατεί η Μαρία Καρυστιανού) κατέθεσε πρόταση για σύσταση Προανακριτικής Επιτροπής στη Βουλή με αντικείμενο την απόδοση ποινικών ευθυνών σε 11 πολιτικά πρόσωπα, μεταξύ των οποίων ο τότε πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης, δύο πρώην υπουργοί Μεταφορών (Κ. Καραμανλής, Γ. Γεραπετρίτης) και ένας πρώην υπουργός της αντιπολίτευσης (Χρ. Σπίρτζης) avgi.gr. Αν και το κύριο βάρος της πρότασης εστίαζε σε αδικήματα όπως η διατάραξη της ασφάλειας των συγκοινωνιών, η παράβαση καθήκοντος και η συγκάλυψη ευθυνών, αρκετοί δημόσιοι διάλογοι αναφέρθηκαν και στην πιθανότητα διερεύνησης του αδικήματος της εσχάτης προδοσίας για τυχόν θεσμικές παρεμβάσεις στην υπόθεση. Αυτό κατέστη αντικείμενο έντονης διαμάχης στους νομικούς κύκλους.

Αντιδράσεις στην ανακοίνωση της ΕΔΕ και στο ζήτημα της εσχάτης προδοσίας

Η ανακοίνωση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων (ΕΔΕ) στις 12/02/2025 προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις τόσο μεταξύ νομικών όσο και στον πολιτικό κόσμο. Η ίδια η ΕΔΕ, εκπροσωπώντας τη συντριπτική πλειονότητα των λειτουργών της Θέμιδας, πήρε μια πρωτοφανώς αιχμηρή στάση απέναντι στην κυβέρνηση, διατυπώνοντας δημόσια τη διαμαρτυρία της για την επιστολή Μητσοτάκη που θεωρήθηκε ότι πλήττει το κύρος και την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης protothema.gr. Η τοποθέτηση αυτή των δικαστών – να κατηγορήσουν ευθέως έναν εν ενεργεία Πρωθυπουργό για παραβίαση της συνταγματικής τάξης – είναι εξαιρετικά σπάνια στα χρονικά και καταδεικνύει τη σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίστηκε το ζήτημα από τη Δικαιοσύνη.

Πολλοί στον νομικό χώρο και την αντιπολίτευση επικρότησαν την ανακοίνωση της ΕΔΕ, θεωρώντας ότι ορθά στηλιτεύει την εκτελεστική αυθαιρεσία. Η Μαρία Καρυστιανού, βασιζόμενη ρητά στη στάση της ΕΔΕ, κάλεσε τους πολίτες και τους πολιτικούς να διαβάσουν προσεκτικά τόσο τον νόμο (άρθρο 134 ΠΚ) «αλλά και την ανακοίνωση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων», υπονοώντας ότι αμφότερα αποτελούν τεκμήρια της θεσμικής εκτροπής που συνέβη enikos.gr. Βουλευτές της αντιπολίτευσης στήριξαν την πρόταση για σύσταση προανακριτικής επιτροπής, θεωρώντας ότι πρέπει να διερευνηθεί σε βάθος και η ευθύνη πολιτικών προσώπων για ενδεχόμενη απόπειρα συγκάλυψης ή παρέμβασης στη δικαστική έρευνα.

Από την πλευρά της κυβέρνησης και των προσκείμενων σε αυτήν νομικών, οι αντιδράσεις ήταν αρνητικές, υποβαθμίζοντας τη σύνδεση του θέματος με την εσχάτη προδοσία. Ο Ανδρέας Λοβέρδος, σε δημόσιες δηλώσεις του, απέρριψε τη χρήση του όρου «εσχάτη προδοσία» από κοινοβουλευτικούς ως «νομικά και επιστημονικά αβάσιμη», χαρακτηρίζοντάς τη μάλιστα «τερατώδες λάθος» από πλευράς ποινικού δικαίου enikos.gr. Έκανε λόγο για «θεμελιώδες άλμα στο κενό» το να θεωρείται μια τέτοια περίπτωση παραβίασης του Συντάγματος ισοδύναμη με το βαρύτερο έγκλημα του Ποινικού μας Κώδικα enikos.gr. Παρομοίως, νομικοί αρθρογράφοι φιλικά διακείμενοι προς την κυβέρνηση κατηγόρησαν την αντιπολίτευση για πολιτική εκμετάλλευση του ζητήματος. Χαρακτηριστικά, ο δικηγόρος Δημήτρης Γαλλής σχολίασε ότι η επίκληση της εσχάτης προδοσίας στην υπόθεση των Τεμπών είναι «άσχετη» και συνιστά «σκύλευση και τυμβωρυχία» πάνω σε μια εθνική τραγωδία tomanifesto.gr. Σύμφωνα με αυτήν την οπτική, η οργή της κοινωνίας για το δυστύχημα εργαλειοποιείται από ορισμένους που προσπαθούν να συντηρήσουν ένα κλίμα πολιτικής ανωμαλίας, χωρίς όμως πραγματικό νομικό έρεισμα tomanifesto.gr.

Δεν πέρασε απαρατήρητο ότι ακόμα και η αξιωματική αντιπολίτευση (ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ) δεν συμπεριέλαβε τελικά την “εσχάτη προδοσία” στις επίσημες κατηγορίες που πρότεινε προς διερεύνηση για τον Κ. Μητσοτάκη. Στην πρόταση σύστασης προανακριτικής επιτροπής που δημοσιοποίησε ο ΣΥΡΙΖΑ (Μάιος 2025) περιλαμβάνονταν τέσσερα συγκεκριμένα εγκλήματα: η διατάραξη της ασφάλειας των συγκοινωνιών (κακούργημα), η απιστία σε βάρος του Δημοσίου (κακούργημα), η παράβαση καθήκοντος και η υπόθαλψη εγκληματιών avgi.gr. Η επιλογή αυτή ερμηνεύθηκε ως μια πιο συγκρατημένη προσέγγιση, εστιασμένη σε τεκμηριωμένες ποινικές ευθύνες για το δυστύχημα και τυχόν απόπειρες συγκάλυψής του, αποφεύγοντας τον χαρακτηρισμό της θεσμικής παρέμβασης ως “εσχάτης προδοσίας” που θα ανέβαζε κατακόρυφα τους τόνους.

Συμπεράσματα

Η διερεύνηση του θέματος ανέδειξε ότι το άρθρο 134 ΠΚ επιδέχεται διαφορετικές ερμηνείες ως προς το αν καλύπτει πράξεις υπονόμευσης της δημοκρατικής τάξης χωρίς φυσική βία. Σίγουρα, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η διάκριση των εξουσιών είναι πυλώνες του πολιτεύματος lawspot.gr. Η παραβίασή τους από κυβερνητικό αξιωματούχο συνιστά βαρύτατη θεσμική εκτροπή, την οποία η ίδια η Δικαιοσύνη (μέσω της ΕΔΕ) κατήγγειλε δημόσια στην περίπτωση της επιστολής Μητσοτάκη protothema.gr. Τυπικά, ο νόμος δίνει τη δυνατότητα να θεωρηθεί μια τέτοια πράξη ως εσχάτη προδοσία, εφόσον συντρέχει κατάχρηση κρατικής εξουσίας με σκοπό την κατάλυση θεμελιώδους αρχής enikos.gr. Ουσιαστικά όμως, το αν αυτή η υπέρτατη κατηγορία θα μπορούσε να σταθεί νομικά εξαρτάται από την ένταση και έκταση της πράξης. Η κρατούσα άποψη φαίνεται να απαιτεί εξαιρετικά υψηλό όριο για να χαρακτηριστεί κάτι ως εσχάτη προδοσία – κάτι που συνδέεται με βίαιες ή εκτεταμένες απόπειρες ανατροπής του δημοκρατικού πολιτεύματος enikos.gr euro2day.gr.

Εν προκειμένω, η επιστολή του Πρωθυπουργού προς τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου θεωρήθηκε μεν αντισυνταγματική παρέμβαση, όμως το αν στοιχειοθετεί ποινικό αδίκημα εσχάτης προδοσίας παραμένει αμφιλεγόμενο. Δεν υπάρχει δικαστικό προηγούμενο για μη βίαιη εσχάτη προδοσία, και πιθανή δικαστική αποτίμηση θα αποτελούσε πρωτοφανές εγχείρημα. Σε κάθε περίπτωση, η όλη συζήτηση είχε την ωφέλιμη πλευρά ότι ανέδειξε την αξία της δικαστικής ανεξαρτησίας και την ανάγκη σεβασμού των θεσμικών ορίων από όλους – ακόμη και από τον ανώτατο πολιτειακό παράγοντα. Οι αντιδράσεις τόσο των δικαστών όσο και πολλών πολιτικών δυνάμεων υπενθύμισαν πως, έστω και αν δεν μιλάμε για “εσχάτη προδοσία” με τη στενή έννοια, οι παρεμβάσεις στη δικαστική λειτουργία είναι απαράδεκτες σε ένα κράτος δικαίου και μπορούν να εγείρουν σοβαρές θεσμικές και πολιτικές συνέπειες.

Η ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΔΙΚΑΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΝ (12/02/2025)

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΩΣΗ ΤΟΥ 134ΠΚ, ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΚΗΓΟΡΟ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΟΥ, ΜΑΡΙΑ ΓΡΑΤΣΙΑ:

————————————————-

Εσχάτη προδοσία κατά το άρθρο 134 του Ποινικού Κώδικα: Ορισμός, πράξεις και ποινικές συνέπειες

Tης Αριστέας-Ελένης Παπαθανασίου,

Ένα από τα πιο σοβαρά αδικήματα στον Ποινικό Κώδικα της Ελλάδας είναι αυτό της εσχάτης προδοσίας κι αναφέρεται στο άρθρο 134 του Ποινικού Κώδικα (ΠΚ). Το άρθρο αυτό καθορίζει το έγκλημα της προδοσίας της πατρίδας κι αναφέρει τις ποινικές συνέπειες για όποιον διαπράττει τέτοια πράξη.

Η αξιόποινη πράξη της έσχατης προδοσίας τέθηκε σε ισχύ, για πρώτη φορά, στις 1/1/1951 και περιλάμβανε τις αξιόποινες πράξεις που συνιστούν τον ορισμό της εσχάτης προδοσίας μεταξύ των οποίων και την παράγραφο 3 με την οποία «Όποιος αποπειράται να θανατώσει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή εκείνον που ασκεί την προεδρική εξουσία τιμωρείται με θάνατο ή ισόβια κάθειρξη». Βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 33 του Ν. 2172/1993, «η ποινή του θανάτου καταργείται. Έτσι όπου στις κείμενες διατάξεις προβλέπεται για ορισμένη αξιόποινη πράξη αποκλειστικά η ποινή του θανάτου, νοείται ότι απειλείται η ποινής της ισόβιας κάθειρξης. Αν η ποινή του θανάτου προβλέπεται διαζευκτικώς με άλλη ποινή, νοείται ότι απειλείται μόνο η τελευταία».

Επιπλέον είναι σημαντικό να αναφέρουμε το άρθρο 134 ΠΚ όπως αυτό διαμορφώθηκε με την αλλαγή του Ποινικού Κώδικα όπως τέθηκε σε ισχύ με το Νόμο 4619/2019. Σύμφωνα με τον προαναφερθέντα νόμο λοιπόν:

1. Όποιος επιχειρεί με βία ή απειλή βίας να καταλύσει, να μεταβάλει, να αλλοιώσει ή να καταστήσει ανενεργό, διαρκώς ή προσκαίρως, το δημοκρατικό πολίτευμα που στηρίζεται στη λαϊκή κυριαρχία ή θεμελιώδεις αρχές ή θεσμούς του πολιτεύματος αυτού ή να αποστερήσει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή αυτόν που ασκεί την προεδρική εξουσία, τον Πρωθυπουργό, την Κυβέρνηση ή τη Βουλή από την εξουσία που έχουν κατά το Σύνταγμα, τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη.
2. Με την ίδια ποινή τιμωρείται κι: α) όποιος επιχειρεί να τελέσει την πράξη της προηγούμενης παραγράφου με κατάχρηση της ιδιότητάς του ως οργάνου του κράτους ή με σφετερισμό της ιδιότητας αυτής, καθώς και β) όποιος ασκεί την εξουσία που ο ίδιος ή άλλος κατέλαβε με τους τρόπους και τα μέσα που προβλέπει το άρθρο αυτό.
3. Θεμελιώδεις αρχές και θεσμοί του πολιτεύματος θεωρούνται στο κεφάλαιο αυτό: α) η ανάδειξη του Αρχηγού του Κράτους με εκλογή, β) το δικαίωμα του λαού να εκλέγει τη Βουλή με γενικές, άμεσες, ελεύθερες, ίσες και μυστικές ψηφοφορίες μέσα στα συνταγματικά χρονικά πλαίσια, γ) το κοινοβουλευτικό σύστημα διακυβέρνησης, δ) η αρχή του πολυκομματισμού, ε) η αρχή της διάκρισης των λειτουργιών, όπως προβλέπεται στο Σύνταγμα, στ) η αρχή της δέσμευσης του νομοθέτη από το Σύνταγμα και της εκτελεστικής και της δικαστικής λειτουργίας από το Σύνταγμα και τους νόμους, ζ) η αρχή της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης κι η) η γενική ισχύς και προστασία των ατομικών δικαιωμάτων που προβλέπει το Σύνταγμα.

Με βάση τα παραπάνω μπορούμε να κατανοήσουμε την έννοια της εσχάτης προδοσίας η οποία πρόκειται για την ενέργεια με την οποία κάποιος επιδιώκει να καταστρέψει την ανεξαρτησία, την εθνική κυριαρχία ή την ακεραιότητα του κράτους του, συνήθως μέσω της συνεργασίας με εχθρικές δυνάμεις ή της παράδοσης του κράτους σε εξωτερική εξουσία. Με βάση τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η εσχάτη προδοσία εντάσσεται στον τομέα των εγκλημάτων κατά του κράτους κι έχει εξαιρετικά σοβαρές συνέπειες, καθώς αφορά την ύπαρξη του ίδιου του κράτους και την ασφάλεια του λαού του. Ένας τέτοιος τύπος προδοσίας μπορεί να συμβεί σε περιόδους πολέμου ή σοβαρής πολιτικής κρίσης, και συνήθως σχετίζεται με ενέργειες που θέτουν σε κίνδυνο την εθνική ανεξαρτησία και κυριαρχία.

Η εσχάτη προδοσία μπορεί να εκδηλωθεί μέσω διαφόρων πράξεων, όπως:

• Συνεργασία με ξένες εχθρικές δυνάμεις για να βλάψουν ή να καταλύσουν την κρατική εξουσία.
• Παράδοση εδάφους ή στρατηγικών περιοχών στον εχθρό ή σε ξένη εξουσία.
• Υποστήριξη ή προώθηση συμφερόντων που εξυπηρετούν ξένη δύναμη σε βάρος του εθνικού συμφέροντος.
• Προδοσία ή καταδολίευση της εθνικής ασφάλειας μέσω διαρροής στρατηγικών πληροφοριών σε εχθρικές δυνάμεις.

Εμβαθύνοντας στα χαρακτηριστικά του άρθρου 134 ΠΚ θα παρατηρήσουμε στη παράγραφο 1 του άρθρου τα ακόλουθα :

• Το άρθρο καθορίζει ότι η καταπάτηση ή ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος δεν απαιτεί μόνο φυσική βία, αλλά κι απειλή βίας, δηλαδή την πρόθεση να εκφοβίσει ή να αναγκάσει τα όργανα του κράτους να υποκύψουν σε παράνομες ενέργειες.
• Με τον όρο κατάλυση ή αλλοίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος το άρθρο αναφέρεται στην απόπειρα να καταργηθεί ή να αλλοιωθεί η δημοκρατική διαδικασία. Η κατάλυση σημαίνει την πλήρη ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος και της κρατικής εξουσίας, ενώ η αλλοίωση μπορεί να σημαίνει την τροποποίηση ή διαστρέβλωση των θεσμών κι αξιών του πολιτεύματος. Ο Ποινικός Κώδικας υπογραμμίζει ότι το δημοκρατικό πολίτευμα της Ελλάδας στηρίζεται στη λαϊκή κυριαρχία. Αυτό σημαίνει ότι η εξουσία πηγάζει από το λαό και για τον λαό, κι όποιος επιχειρεί να την ανατρέψει, παραβιάζει την ίδια τη βάση του δημοκρατικού συστήματος. Παράλληλα η παράγραφος αναφέρεται στις βασικές αρχές που το πολίτευμα στηρίζεται, όπως η εκλογή του Προέδρου, η λειτουργία της Βουλής, το κοινοβουλευτικό σύστημα, η διάκριση των εξουσιών, κ.ά., καθώς η οποιαδήποτε απόπειρα αλλαγής ή εξουδετέρωσης αυτών των θεσμών μπορεί να θεωρηθεί ως εσχάτη προδοσία.
• Η παράγραφος αναφέρεται ειδικότερα και σε όποιον προσπαθεί να αποστερήσει την εξουσία από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρωθυπουργό, την Κυβέρνηση ή τη Βουλή, αφού κι αυτό εμπίπτει στην αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος και θα κατηγορηθεί για εσχάτη προδοσία, καθώς μ’ αυτό το τρόπο υπονομεύει τις θεσμικές θέσεις που έχουν καθοριστεί από το Σύνταγμα.

Η τιμωρία για αυτές τις ενέργειες είναι ισόβια κάθειρξη, δηλαδή μία πολύ αυστηρή ποινή που αντανακλά τη σοβαρότητα του αδικήματος.

Η δεύτερη παράγραφος προσδιορίζει κι άλλες περιπτώσεις που τιμωρούνται με την ίδια ποινή:

• Κατάχρηση θέσης ή σφετερισμός εξουσίας: Εδώ, το άρθρο επεκτείνεται και περιλαμβάνει περιπτώσεις όπου κάποιος χρησιμοποιεί τη θέση του στο κράτος (π.χ., δημόσιος υπάλληλος, στρατιωτικός, πολιτικός) για να καταλάβει ή να καταλύσει το δημοκρατικό πολίτευμα. Αυτή η πράξη είναι εξαιρετικά σοβαρή, καθώς εκμεταλλεύεται τη θέση εξουσίας που κατέχει κάποιος για να αποσταθεροποιήσει το σύστημα.
• Άσκηση της καταληφθείσας εξουσίας: Εάν κάποιος αναλάβει την εξουσία με παράνομο τρόπο και τη διατηρήσει ή την ασκεί, και πάλι τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη. Αυτό αποτρέπει οποιαδήποτε απόπειρα πραξικοπήματος ή εξωτερικής παρέμβασης που να επιδιώκει την εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού καθεστώτος.

Τέλος, η τρίτη παράγραφος επεξηγεί τις θεμελιώδεις αρχές κι τους θεσμούς του πολιτεύματος που αναφέρονται στην πρώτη παράγραφο των οποίων η καταπάτηση συνιστά εσχάτη προδοσία.

• Ανάδειξη του Αρχηγού του Κράτους μέσω εκλογής: Αυτό αναφέρεται στη διαδικασία εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από το λαό ή τη Βουλή και τη διασφάλιση της συνταγματικής του θέσης.
• Δικαίωμα του λαού να εκλέγει τη Βουλή: Εδώ τονίζεται η δημοκρατική διαδικασία της εκλογής των βουλευτών κι η ανάγκη για γενικές, άμεσες, ελεύθερες, ίσες και μυστικές ψηφοφορίες.
• Κοινοβουλευτικό σύστημα διακυβέρνησης: Η Ελλάδα έχει κοινοβουλευτικό σύστημα, στο οποίο η Κυβέρνηση εξαρτάται από τη Βουλή, κι οποιαδήποτε προσπάθεια ανατροπής αυτής της διακυβέρνησης είναι παράνομη.
• Πολυκομματισμός: Η ύπαρξη πολλών κομμάτων κι η δυνατότητα για πολιτική αντιπαράθεση είναι θεμελιώδης για την ελληνική δημοκρατία.
• Διάκριση των εξουσιών: Το άρθρο αυτό αναφέρεται στην ανεξαρτησία των εξουσιών (εκτελεστική, νομοθετική, δικαστική), η οποία διασφαλίζει ότι καμία εξουσία δεν υπερβαίνει ή καταπατά τις άλλες.
• Ανεξαρτησία της δικαιοσύνης: Η δικαιοσύνη πρέπει να είναι ανεξάρτητη από πολιτική επιρροή.
• Προστασία των ατομικών δικαιωμάτων: Η προστασία των δικαιωμάτων του πολίτη είναι θεμελιώδης και προστατεύεται από το Σύνταγμα.

Επομένως γίνεται κατανοητό ότι το άρθρο 134 ΠΚ προστατεύει το δημοκρατικό πολίτευμα και τους θεσμούς του από πράξεις βίας ή αυθαίρετης κατάληψης εξουσίας, οι οποίες απειλούν τη λειτουργία του κράτους ενώ παρέχει αυστηρές ποινές, όπως ισόβια κάθειρξη, για όσους προσπαθούν να ανατρέψουν ή να αλλοιώσουν το πολιτικό σύστημα.