Η μακροζωία φέρνει νέα δεδομένα στην επιχειρηματικότητα

Η δημογραφική παρακμή και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής θέτει νέα διλήμματα για τους μάνατζερ. Οι κρίσιμες ισορροπίες στο εσωτερικό μιας εταιρείας και το πελατολόγιο.

Γράφει ο Αθ. Χ. Παπανδρόπουλος.

Όταν το 2010 γεννήθηκε ο πρώτος μου εγγονός, ρώτησα έναν καλό φίλο, ανώτατο στέλεχος μεγάλης ασφαλιστικής εταιρείας ζωής στην Ελλάδα, τι προσδόκιμο ζωής θα είχε. Με κοίταξε με φανερή αλλά κάπως περίεργη έκπληξη και μου απάντησε: «Θα πρέπει να υπολογίσεις 107 χρόνια. Γιατί ρωτάς όμως;». «Πολύ απλά», του απάντησα, «δηλαδή ο εγγονός με βάση τα σημερινά δεδομένα θα εργαστεί 35 χρόνια και μετά από αυτά θα πρέπει να ζήσει άλλα σαράντα ως συνταξιούχος;».

«Ναι και αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα για τις αναπτυγμένες κοινωνίες μας, το οποίο κατά κανόνα οι υπεύθυνοι πολιτικοί και άλλοι το βάζουν κάτω από το τραπέζι », απάντησε ο καλός φίλος.

Από το 2010 έως σήμερα, το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί κατά τρία πρόσθετα χρόνια, γιατί όπως λένε οι ειδικοί, στον αναπτυγμένο κόσμο, ανά δεκαετία, ο ρυθμός ανόδου είναι 2-3 χρόνια. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από έρευνες που ασφαλιστικές εταιρείες και επίσημοι οργανισμοί έχουν πραγματοποιήσει με αφετηρία το 1875.

Υπό αυτές τις συνθήκες και με δεδομένη τη δημογραφική παρακμή των περισσότερων αναπτυγμένων χωρών, δεν χρειάζεται να είναι κανείς ιδιοφυΐα για να καταλάβει ποιες ανατροπές έχουν ήδη δρομολογηθεί στη ζωή του ανθρώπου, με τον πληθυσμό του πλανήτη να πλησιάζει τα 9 δισεκατομμύρια, έναντι 2,8 δισεκατομμυρίων πριν εκατό χρόνια ακριβώς.

Είναι γεγονός έτσι, τονίζεται σε μια έρευνα του ΜΙΤ Sloan Management Review, ότι η μακροζωία θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίον οι άνθρωποι διαχειρίζονται την επαγγελματική ζωή και στη σταδιοδρομία τους, υπό συνθήκες γρήγορων μετασχηματισμών στο παραγωγικό και κοινωνικό περιβάλλον επίσης.

Η άνοδος του προσδόκιμου ζωής σημαίνει ότι στο επίπεδο της αποταμίευσης που απαιτείται για την ύπαρξη ενός ικανοποιητικού εισοδήματος από τα 65 χρόνια και μετά, για τους περισσότερους ανθρώπους μετατρέπεται σε «καυτή πατάτα».

Έρευνες που για ποικίλους λόγους δεν βλέπουν πολύ τη δημοσιότητα, υποστηρίζουν ότι πολλοί άνθρωποι που διανύουν σήμερα τη δεκαετία των 40, πιθανόν να χρειαστεί να εργαστούν μέχρι τα 75 τους, ενώ πολλοί από τους σημερινούς 20άρηδες θα εργάζονται ίσως ακόμα και στα 80 τους.

Πλέον, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι πιθανότατα η επαγγελματική τους ζωή θα παραταθεί, παρόλο που εμφανίζονται μάλλον απογοητευμένοι από το εργασιακό τους περιβάλλον. Και ενώ οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι θα πρέπει να αναδιαρθρώσουν τη ζωή και την επαγγελματική τους σταδιοδρομία, οι επιχειρήσεις είναι μάλλον απροετοίμαστες.

Σύμφωνα με έρευνα του ΜIT Sloan Management Review, οι αντιδράσεις των εταιρειών είναι κάπως αντιφατικές. Από τη μία πλευρά, πολλοί ηγέτες δηλώνουν ενθουσιασμένοι μπροστά στην προοπτική αξιοποίησης της εκτιμώμενης αγοραστικής δύναμης του πληθυσμού άνω των 60 ετών -η οποία υπολογίζεται στα 20 τρισ. δολάρια. Από την άλλη, όμως, λίγοι έχουν λάβει πλήρως υπόψη τους τις ευκαιρίες αλλά και τις προκλήσεις που η μακροβιότητα φέρνει στο δικό τους ανθρώπινό δυναμικό.

Οι περισσότερες εταιρείες, ειδικά εκείνες που δραστηριοποιούνται στις προηγμένες οικονομίες, εξακολουθούν να θεωρούν ότι η ζωή έχει τρεις φάσεις: την περίοδο της εκπαίδευσης, την περίοδο της πλήρους απασχόλησης και στη συνέχεια τη συνταξιοδότηση, περίπου στην ηλικία των 65 ετών. Αυτή είναι η δομή της ζωής που προέκυψε στις προηγμένες οικονομίες του 20ου αιώνα και εξακολουθεί να χαρακτηρίζει σήμερα τις περισσότερες προσεγγίσεις για το εργατικό δυναμικό. Βέβαια, αυτή η δομή λειτουργούσε όταν το προσδόκιμο ζωής ήταν τα 70-75 έτη, αλλά με τίποτα δεν μπορεί στηρίξει μια καλή ζωή που υπερβαίνει τα 100 χρόνια.

Ως απάντηση στις πιέσεις που προκύπτουν από την ανάγκη για μεγαλύτερης διάρκειας επαγγελματική ζωή, οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να πειραματίζονται με νέα στάδια ζωής και δημιουργούν διαφορετικές δομές σταδιοδρομίας.

Οι νέες πιέσεις έχουν ιδιαίτερα σημαντικές επιπτώσεις σε τρεις ηλικιακές ομάδες: τα άτομα που πλησιάζουν την ηλικία συνταξιοδότησης, τα άτομα που βρίσκονται στην ηλικία των 40 ετών και σε εκείνους που εισέρχονται στον εργασιακό στίβο. Μία από τις πρώτες ηλικιακές ομάδες που «δοκιμάζουν» τις παραδοσιακές εταιρικές πολιτικές είναι εκείνη που βρίσκεται κοντά στη δεκαετία των ’60.

Για πολλούς από αυτούς, η ιδέα μιας παραδοσιακής συνταξιοδότησης στην ηλικία των 65 ετών αμφισβητείται. Καθώς σκέφτονται για το υπόλοιπο της ζωής τους, αρχίζουν να αναζητούν τρόπους να είναι παραγωγικοί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Επί του παρόντος, ένας στους πέντε Αμερικανούς άνω των 65 ετών (και ένας στους 12 πάνω από 75) εξακολουθεί να εργάζεται και οι αναλογίες αυτές αυξάνονται χρόνο με το χρόνο.

Μερικοί από αυτούς που εργάζονται περισσότερο συνεχίζουν στις υπάρχουσες θέσεις εργασίας τους. Άλλοι αναλαμβάνουν ρόλους που περιλαμβάνουν διαφορετικές δεξιότητες ή προσφέρουν καλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, ενώ μια ολοένα και πιο δημοφιλής επιλογή είναι η επιχειρηματικότητα.

Πράγματι, στις ΗΠΑ, οι άνθρωποι που ξεκινούν σήμερα μια επιχείρηση είναι πιο πιθανό να είναι πάνω από 55 παρά κάτω των 34 ετών. Πράγματι, ορισμένοι αρχίζουν να αναγνωρίζουν ότι θα μπορούσαν να έχουν άλλα 30 ή περισσότερα χρόνια εργασίας μπροστά τους και να υπολογίζουν πώς να αξιοποιήσουν στο έπακρο αυτά τα χρόνια.

Η επιτυχής πλοήγηση σε αυτή την εκτεταμένη περίοδο, θα απαιτήσει διατήρηση των δεξιοτήτων τους, του ενθουσιασμού τους και της σωματικής ευεξίας, αλλά με τη δημιουργία ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Πολλοί σκέφτονται τι πρέπει να κάνουν για να αναβαθμίσουν τις δεξιότητές τους ώστε να συνεχίσουν την τρέχουσα τροχιά τους ή αναρωτιούνται αν είναι τώρα η στιγμή να στραφούν σε μια νέα σταδιοδρομία.

Η γενιά που τώρα εισέρχεται στον εργασιακό στίβο, έχει προσδόκιμο ζωής αυξημένο κατά 10 ή 15 χρόνια. Σε αντίθεση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία, πολλοί νεότεροι εργαζόμενοι γνωρίζουν ότι η επαγγελματική τους ζωή πιθανότατα θα περιλαμβάνει πολλές διαφορετικές θέσεις εργασίας σε διάφορους τομείς. Τα μέλη αυτής της ομάδας αρχίζουν να επικεντρώνονται σε επιλογές, οι οποίες καθίστανται πιο πολύτιμες καθώς ο χρονικός ορίζοντας για τον οποίο μπορούν να ασκηθούν θα είναι μακρύτερος.

Επιπλέον, όπως διαπιστώνεται στην Αμερική και το Λονδίνο, πολλοί νέοι στρέφονται σε μια νέα μορφή επιχειρηματικότητας που συνδυάζει εργασία, αναψυχή και δημιουργικό χώρο και εστιάζει στον πειραματισμό, την απόκτηση νέων δεξιοτήτων και την οικοδόμηση μιας ξεχωριστής επαγγελματικής ταυτότητας.

Στο επίπεδο αυτό, σημαντικός προβάλλει ο ρόλος των άυλων περιουσιακών στοιχείων, πάνω στα οποία θα αφιερώσουμε το δεύτερο μέρος αυτής της έρευνάς μας.