Η λύση του Στεγαστικού στο φετινό Νόμπελ Οικονομικών
Στα φετινά βραβεία Νόμπελ των Οικονομικών, τιμήθηκε το έργο ζωής τριών οικονομικών στοχαστών της εποχής μας, των Joel Mokyr, Philippe Aghion και Peter Howitt. Το Νόμπελ Οικονομικών μοιράστηκαν οι τρεις, για την έρευνά τους στο αντικείμενο της οικονομικής ανάπτυξης και προόδου μέσω της “Καινοτομίας” και της “Δημιουργικής Καταστροφής”.
Χωρίς πολλά λόγια, αυτό που λέγουν είναι ότι η “καινοτομία” που είναι η τεχνολογική πρόοδος σε συνέχεια των παλαιότερων τεχνολογιών, και η “δημιουργική καταστροφή” που είναι το ξήλωμα των παλαιών δομών και διαδικασιών μιας οικονομίας με ασυνεχή τρόπο, ώστε να δημιουργηθούν καινούργιες δομές αποδοτικότερες, είναι τα ακρογωνιαία συστατικά της Ανάπτυξης και της βελτίωσης του συνολικού βιοτικού επιπέδου της κοινωνίας.
Σημείο σύγκλισης για τους τρεις Νομπελίστες είναι ότι η καινοτομία και η δημιουργική καταστροφή χρειάζονται ένα γόνιμο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον το οποίο να προστατεύει την ιδιοκτησία των πνευματικών δικαιωμάτων θεσμικά, και κυρίως να υπάρχει ευελιξία στις γραφειοκρατικές διαδικασίες που να επιτρέπει τις μη-γραμμικές αλλαγές.
Σε περιβάλλοντα κρατικής υπερ-ρύθμισης, όπως της Ελλάδας, όπου η κρατική γραφειοκρατία επιμένει αρτηριοσκληρωτικά και ανελαστικά να ελέγχει σαν micro-manager κάθε μορφή οικονομικής δραστηριότητας, χωρίς να επιτρέπει πειραματισμό και καινοτόμες λύσεις, η ανάπτυξη είναι πολύ δυσκολότερη, καθώς η υπερ-ρύθμιση δίνει πλεονέκτημα στους ήδη καθιερωμένους “παίκτες” μιας οικονομίας.
Ένα παράδειγμα αυτής της αντιαναπτυξιακής προσέγγισης στην Ελλάδα, μέσα από το πρίσμα των φετινών Νόμπελ Οικονομικών, είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζεται το Στεγαστικό πρόβλημα από την πολιτεία.
Όταν βλέπουμε ότι νέοι άνθρωποι και νέα ζευγάρια αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις στεγαστικές ανάγκες τους, λόγω της ανόδου του στεγαστικού κόστους, που προκύπτει από την ανισότητα υπερβολικής ζήτησης και αναιμικής προσφοράς, το κράτος προσπαθεί να καλύψει το έλλειμμα 120.000 κατοικιών μόνο στην Αθήνα, μέσω προσπαθειών να επανέλθουν τα 15.000-20.000 διαμερίσματα στην ιδιοκτησία των σέρβισερς, και ακόμα κανείς δεν ξέρει πόσα που βρίσκονται στην ιδιοκτησία του δημοσίου από σχολάζουσες κληρονομιές.
Επίσης μπλοκάρει την πρόσθεση νέων AirBnB στην Αθήνα, ώστε να μην μπορεί να κάνει ο ιδιοκτήτης ό,τι θέλει το ακίνητό του, ενώ δυσκολεύει γραφειοκρατικά την βραχυχρόνια μίσθωση, δηλαδή την δραστηριότητα των AirBnB συνολικά σε όλη την επικράτεια, για να αυξήσει την προσφορά ακινήτων για κανονική στέγαση.
Στο καλύτερο σενάριο αυτή η διαδικασία υπερ-ρύθμισης ίσως να αποδώσει φτωχά σε βάθος 5-10 χρόνων, όταν πολλά σημερινά νέα ζευγάρια σε ηλικία τεκνοποίησης δεν θα έχουν πια την αντοχή να κάνουν παιδιά. Η άλλη λύση να βγάλει παλιά στρατόπεδα ιδιοκτησίας ΥΠΕΘΑ στην αντιπαροχή, ίσως να αποδώσει σε βάθος δεκαετίας.
Τίποτε από τα παραπάνω δεν μειώνουν το κόστος της γης σήμερα, ούτε καλύπτουν την ζήτηση των 120.000 κατοικιών που λείπουν από την Αθήνα, ενώ 1.000.000 κατοικίες στο σύνολο της επικράτειας παραμένουν κλειστές.
Το σενάριο της δραστικής επέκτασης των σχεδίων πόλεως, ώστε να πέσει το κόστος της γης και να συμπαρασύρει το συνολικό κόστος κατοικίας, ούτε που βρίσκεται στο τραπέζι, παρόλο που πιθανόν θα προσέφερε λύσεις σε ορίζοντα λιγότερο από 3 χρόνια, ή με την απλοποίηση και επιτάχυνση των αδειών οικοδομής, ίσως να έδινε λύση και σε μια διετία!
Ποιος όμως θα ξεβολευτεί κάνοντας κάτι διαφορετικά από ό,τι γινόταν ως τώρα και να πάρει επάνω του το πολιτικό κόστος της αύξησης των οικοδομήσιμων οικοπέδων; Παρόλο που κάτι τέτοιο θα έδινε το έναυσμα για να καλυφθεί η ζήτηση από ιδιώτες κατασκευαστές; Κανείς…
Η δημιουργική καταστροφή των φετινών Νόμπελ Οικονομικών εκφράζεται ως η “υπονόμευση” των παραδοσιακών θεσμών με καινούριες λύσεις που βρίσκονται out-of-the-box δηλαδή εκτός της πεπατημένης.
Αν για να λύσεις άμεσα το Στεγαστικό των νέων ανθρώπων στην Ελλάδα σήμερα, τους δώσεις ένα ενοίκιο παραπάνω στο χέρι, τότε πιθανόν θα ανέβει η δυνατότητα όσων πληρώνουν τα σημερινά ενοίκια να πληρώσουν παραπάνω. Και έτσι θα ανέβουν ακόμα παραπάνω οι τιμές.
Για να λυθεί το πρόβλημα αυτό πρέπει να “υπονομευτούν” οι σημερινοί ιδιοκτήτες ακινήτων, δίνοντας τη δυνατότητα στην ελεύθερη αγορά να παράγει περισσότερα και φθηνότερα ακίνητα, από εκείνα που είναι σήμερα διαθέσιμα.
Η δραματική επέκταση των σχεδίων πόλεως είναι η μια πλευρά της εξίσωσης, που εφόσον γίνει σε αρκετά μεγάλο βαθμό θα επιτρέψει την διαθεσιμότητα λιγότερο ακριβών οικοπέδων.
Το δεύτερο συστατικό της τιμής στέγης είναι το κόστος κατασκευής, το οποίο έχει εκτοξευτεί από την εξαιρετικά περιορισμένη διαθεσιμότητα επαγγελματιών της οικοδομής μετά από την πολυετή κατάρρευση της οικοδομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα της χρεοκοπίας.
Πάλι, υπάρχει ανισότητα ζήτησης και προσφοράς, η οποία λύνεται μόνο αν είμαστε ως χώρα διατεθειμένοι να επιτρέψουμε την μετεγκατάσταση εδώ, εξειδικευμένων τεχνιτών οικοδομής από χώρες με μεγάλη διαθεσιμότητα τέτοιων επαγγελμάτων, είτε από τα Βαλκάνια, είτε από πιο μακριά, όπως η νοτιοανατολική Ασία.
Ποιος μεγαλύτερος δεν θυμάται την οικοδομική άνθηση που ήρθε, όταν τεχνίτες από την Αλβανία που ήξεραν να δουλέψουν την πέτρα ήρθαν στην Ελλάδα την δεκαετία του ‘90;
Κάτι αντίστοιχο σήμερα, θα έριχνε το κόστος κατασκευής οικοδομών, στο κομμάτι που έχει να κάνει με το κόστος εργασίας και τη διαθεσιμότητά της, ενώ η αυξημένη διαθεσιμότητα συνεργείων θα επιτάχυνε σημαντικά τον χρόνο ολοκλήρωσης μιας οικοδομής. Και αυτό όμως έχει προϋπόθεση να κάνουμε κάτι διαφορετικά από ό,τι κάνουμε έως τώρα.
Τρίτο συστατικό του κόστους στέγασης, είναι η οικοδομική τεχνολογία που χρησιμοποιείται και το κόστος που αυτή συμπαρασύρει προς τα επάνω. Στην Ελλάδα χτίζουμε σπίτια σαν να πρόκειται να μείνουν σε χρήση για 500 χρόνια, όπως τότε που τα έχτιζαν στα νησιά του Αιγαίου με 90 εκατοστά πέτρινους τοίχους. ΟΚ, καλό είναι να επιβιώσει κάποιο σπίτι για 500 χρόνια, μετά από 20 ανακαινίσεις που καθεμιά κοστίζει όσο να χτίσεις ένα καινούργιο σπίτι. Σε άλλες χώρες όμως, όπως στην Κορέα που πάνω κάτω είναι σε αντίστοιχο γεωγραφικό περιβάλλον ή και δυσμενέστερο από εμάς, υπάρχουν πολυκατοικίες που συναρμολογούνται σε 15 μέρες από προκατασκευασμένες πλάκες. Και έχουν και την αντίστοιχη αντισεισμική προστασία, και πολύ χαμηλότερο κόστος, και πολύ λιγότερα εργατικά!
Αν επιτέλους επιτρέψουμε αυτές τις προηγμένες τεχνολογίες να χρησιμοποιηθούν στην χώρα μας, μόνο να μειωθεί το κόστος στέγασης μπορεί να είναι το αποτέλεσμα!
Αυτά όμως προϋποθέτουν ότι θα ενστερνιστούμε τη φιλοσοφία των φετινών Νόμπελ Οικονομικών, ότι για να έρθει υγιής και βιώσιμη ανάπτυξη πρέπει να σταματήσει η υπερ-ρύθμιση και το micromanagement με τις πλατφόρμες από το κράτος!
Σε πρόσφατο άρθρο του 24/10/25, “Το Νόμπελ Οικονομίας και η περίπτωση της Ελλάδας”, ο οικονομικός αρθρογράφος Κων/νος Χαροκόπος γράφει: “Οι Philippe Aghion και Peter Howitt στα μοντέλα ανάπτυξής τους, μετρούν τους ρυθμούς με τους οποίους οι νέες εφευρέσεις απορροφούν μερίδιο αγοράς από τις παλαιότερες παγιωμένες διαδικασίες και λειτουργίες. Αυτό οδηγεί σε υψηλότερη παραγωγικότητα και ανάπτυξη, αλλά και σε ανισότητες. Καθώς οι εργαζόμενοι των κλάδων που εκτοπίζονται αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της ανεργίας και η ιστορία είναι γεμάτη από σχετικά παραδείγματα. Στα μοντέλα τους εξηγούν ότι η ανταγωνιστικότητα ενισχύει την καινοτομία, και ότι οι χώρες με ισχυρή προστασία πνευματικών δικαιωμάτων και χαμηλή γραφειοκρατία, έχουν υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης καινοτόμων πατεντών, καθώς και αισθητά υψηλότερο ακαθάριστο εθνικό προϊόν ανά κάτοικο.”
Ναι, η αλλαγή των διαδικασιών και η κατάργηση της γραφειοκρατίας έχει πόνο. Έχει ξεβόλεμα. Έχει διατάραξη των παλιών ισορροπιών.
Όμως εμείς, αντί να μειώσουμε την γραφειοκρατία ή έστω να την κρατήσουμε σταθερή, την έχουμε αυξήσει σε τέτοιο υπερθετικό βαθμό που σε ένα χρόνο θα ζητάμε από τους αγρότες να μπαίνουν σε πλατφόρμα να δηλώνουν ελιά-ελιά πόσες μάζεψαν!
Φοβούμαι ότι με τη φόρα που έχουμε, θα φτιάξουμε και μελλοντική πλατφόρμα, στην οποία θα πρέπει να καταγράφουμε πότε σκοπεύουμε να εκτελέσουμε συζυγικά καθήκοντα, και μετά από διαδικασία αποδοχής από την/τον σύζυγο του αιτούντος θα δίδεται κρατική άδεια “εκτέλεσης σαρκικών καθηκόντων ζεύγους! Και μάλιστα σε περίπτωση μη-ύπαρξης κατατεθειμένου συμφώνου συμβίωσης, θα απαιτείται ετήσιο πιστοποιητικό αρνητικών εξετάσεων σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων!
[Φτάνει, δεν δίνω άλλες ιδέες, μη τυχόν και κάποιος τις πάρει στα σοβαρά!]
Το Στεγαστικό στην Ελλάδα λύνεται αξιοποιώντας τα συμπεράσματα του τελευταίου Νόμπελ Οικονομικών. Το ίδιο λύνεται και το θέμα της επαναβιομηχανοποίησης, και η εκτόξευση της Ανάπτυξης του ΑΕΠ, και το δημογραφικό ίσως, αν η αγορά αφεθεί ελεύθερη να δημιουργήσει πλούτο, αντί να προσπαθεί το κράτος να εγκαθιδρύσει μια οικονομία big-brother που θα είναι ρυθμιστής των πάντων, και θα ασκεί ασφυκτικό έλεγχο στα οικονομικά και τα φυσικά του υποκείμενα.
Όμως αυτό προϋποθέτει πολιτικό θάρρος και την διάθεση να σπάσεις αυγά, να ξεβολέψεις βολεμένους, και να αφήσεις χώρο για την δημιουργική καταστροφή να κάνει τον κύκλο της…
Ποιος μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο;
Η ερώτηση, δεν είναι ρητορική.
