Deutsche Welle: «Η αλήθεια για τα λόμπι στην Ευρώπη»
Ο όρος «λόμπινγκ» προέρχεται από την αγγλική λέξη lobby που σημαίνει «αίθουσα υποδοχής» σε ξενοδοχείο. Κατά τεκμήριο τα μεγάλα ξενοδοχεία προσφέρονται για παρασκηνιακές επαφές, μακριά από αδιάκριτα βλέμματα. Βέβαια στις Βρυξέλλες, με 900 διαπιστευμένους δημοσιογράφους κι ακόμη περισσότερους που δεν διαπιστεύονται επισήμως, δεν υπάρχει εγγύηση για μία συνάντηση μακριά από αδιάκριτα βλέμματα.Ίσως γι αυτό ένα λόμπι που σέβεται τον εαυτό του συντηρεί τον δικό του χώρο, που μπορεί να ονομάζεται «ίδρυμα», «αντιπροσωπεία», «σύνδεσμος» ή απλώς «γραφείο».
Τουλάχιστον 25.000 λομπίστες δραστηριοποιούνται στις Βρυξέλλες. Στην Ελλάδα το λόμπινγκ συνήθως ταυτίζεται με ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους. Στη διεθνή βιβλιογραφία και στην κοινοτική πρακτική έχει κάπως διαφορετική έννοια. «Λόμπινγκ» αποκαλείται κάθε προσπάθεια για άσκηση επιρροής στη νομοθετική ή την εκτελεστική εξουσία, ανεξαρτήτως του αν υπηρετεί ευγενείς ή ειδεχθείς σκοπούς ή απλώς το κέρδος. Κατά συνέπεια «λόμπινγκ» δεν ασκούν μόνο οι εφοπλιστές και η φαρμακοβιομηχανία, αλλά επίσης το κρατίδιο της Βαυαρίας, τα συνδικάτα, η Greenpeace, η Εκκλησία της Ελλάδος.
Δεν δρουν όμως όλοι οι λομπίστες με τον ίδιον τρόπο. Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Άριελ Μπρούνερ, εκπρόσωπος της οικολογικής οργάνωσης BirdLife στις Βρυξέλλες, ανέφερε ότι ασφαλώς κάνει λόμπινγκ στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, πλην όμως «εμείς δεν δωροδοκούμε πολιτικούς, δεν κατεβάζουμε τα τρακτέρ για να αποκλείσουμε τα γραφεία τους, δεν μπορούμε να τους υποσχεθούμε δουλειές με παχυλούς μισθούς μετά την ολοκλήρωση της θητείας τους. Τα μόνα όπλα που έχουμε στη διάθεσή μας είναι το πάθος, η λογική και τα γεγονότα…»
«Απαραίτητο κομμάτι» της νομοθετικής διαδικασίας
Λίγοι Έλληνες ευρωβουλευτές έχουν μιλήσει για τη δράση των λόμπι. Σε παλαιότερο ρεπορτάζ της Deutsche Welle ο καθηγητής Αντώνης Τρακατέλλης, την εποχή εκείνη ευρωβουλευτής της Ν.Δ. και πρόεδρος της «Επιστημονικής Επιτροπής» (STOA) του Κοινοβουλίου, έλεγε ότι «η επαφή με τα λόμπι μπορεί να είναι χρήσιμη, ιδιαίτερα όταν απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις στη νομοθετική διαδικασία. Για παράδειγμα, αν είστε εισηγητής του Κοινοβουλίου για την έρευνα σε εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα, πώς θα αποκτήσετε πρόσβαση στις απαραίτητες πληροφορίες; Όμως η επαφή με τα λόμπι πρέπει να γίνεται με διαφάνεια και συγκεκριμένες προδιαγραφές». Απαντώντας στο ερώτημα τί θα έκανε, εάν κάποιος τον πλησίαζε στον διάδρομο ή στο περιθώριο μίας εκδήλωσης για να «τον ενημερώσει», ο Έλληνας ευρωβουλευτής έλεγε ότι «σε αυτή την περίπτωση θα του έλεγα να τηλεφωνήσει στο γραφείο, να οριστεί ραντεβού, το οποίο θα καταγράφεται και μετά μπορεί να γίνει η ενημέρωση».
Στην επίσημη ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου διαβάζουμε ότι η επαφή με τα λόμπι «αποτελεί νόμιμο και απαραίτητο κομμάτι της νομοθετικής διαδικασίας». Πώς διασφαλίζεται όμως η διαφάνεια; Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κάποια βήματα. Το 2014 η ΕΕ καθιέρωσε την υποχρεωτική καταγραφή των ραντεβού με λομπίστες που πραγματοποιούν οι πανίσχυροι επικεφαλής των Γενικών Διευθύνσεων στην Κομισιόν. Το 2019 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όρισε ότι οι ευρωβουλευτές που συμμετέχουν στη σύνταξη νέας νομοθεσίας (εισηγητές, σκιώδεις εισηγητές, πρόεδροι Επιτροπών) θα δημοσιεύουν στο διαδίκτυο όλες τις επαφές τους με λομπίστες.
Ήδη προκύπτουν ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Ρεπορτάζ της Γερμανικής Ραδιοφωνίας (DLF) για την Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP) μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ διαπίστωνε το 2015, όταν η σχετική διαπραγμάτευση είχε φτάσει σε κρίσιμο σημείο, ότι το 75% των ραντεβού αφορούσε εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου και μόλις το 13% συνεργάτες των ΜΚΟ. Έρευνα του Corporate Europe Observatory, που επιχειρεί να καταγράψει τις δραστηριότητες των λόμπι, επισημαίνει ότι το 2021 μόνο η Google επένδυσε πάνω από πέντε εκατομμύρια ευρώ ετησίως για λόμπι, ενώ αντίστοιχα ποσά διέθεσαν επιχειρήσεις όπως το Facebook και η Microsoft.
Ελλείμματα της ισχύουσας νομοθεσίας
Ένα κενό στην ισχύουσα νομοθεσία, που επισημάνθηκε με αφορμή το Qatargate, είναι ότι δεν προβλέπεται καμία υποχρέωση να καταγράφονται τα ραντεβού ανάμεσα σε εκπροσώπους των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και εκπροσώπους κρατών. Ένα άλλο κενό είχε επισημάνει από το 2014 η «Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια» Έμιλυ Ο’ Ράιλι, (θεσμός αντίστοιχος με τον Συνήγορο του Πολίτη). «Πρέπει να καταγράφονται και τα ραντεβού των πιο χαμηλόβαθμων υπαλλήλων», έλεγε η Ο’ Ράιλι. «Θα ήταν αφέλεια να πιστεύουμε ότι η προσπάθεια για άσκηση επιρροής εξαντλείται στα κορυφαία επίπεδα της ιεραρχίας». Η πρόταση απορρίφθηκε από την Κομισιόν με το επιχείρημα ότι «μόνο η πολιτική ηγεσία είναι υπόλογη στην κοινή γνώμη».
Η Ο’ Ρέιλι έχει καταγγείλει και την πολιτική των «περιστρεφόμενων θυρών» (revolving doors), μία «γκρίζα ζώνη» για την επιρροή των λόμπι, που δύσκολα επιδέχεται ρύθμιση. Με απλά λόγια, το πρόβλημα έχει ως εξής: Όταν ένας υψηλόβαθμος Ευρωπαίος αξιωματούχος αποχωρεί από το αξίωμά του και λίγο αργότερα προσλαμβάνεται σε κορυφαίο επιχειρηματικό όμιλο, ποιος εγγυάται ότι δεν είχε λάβει από πριν υποσχέσεις για πρόσληψη με αντάλλαγμα μία «ευνοϊκή μεταχείριση» στη διάρκεια της θητείας του; Το ζήτημα είχε ήδη συζητηθεί έντονα στις Βρυξέλλες το 1999. Την εποχή εκείνη ο Γερμανός Μάρτιν Μπάνγκεμαν, Επίτροπος Τηλεπικοινωνιών και κορυφαίο στέλεχος των Φιλελευθέρων (FDP), είχε κλείσει συμφωνία, πριν ακόμη ολοκληρώσει το έργο του στην Κομισιόν, για να εργαστεί ως λομπίστας στην ισπανική Telefonica.
Πριν ξεσπάσει η ευρω-κρίση…
Λίγα χρόνια πριν ξεσπάσει η κρίση χρέους της ευρωζώνης ο τότε Επίτροπος Μεταφορών Σίιμ Κάλας, σε συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα Die Zeit, είχε μιλήσει με ασυνήθιστη ευθύτητα για τη δράση των λόμπι στις Βρυξέλλες. Αποκάλυψε μάλιστα ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, που μάλλον αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα υπό το φως των εξελίξεων που ακολούθησαν: «Πρόσφατα έγινε γνωστή μία περίπτωση, στην οποία την τελευταία στιγμή άλλαξε το ρυθμιστικό πλαίσιο για τον έλεγχο των χρηματοπιστωτικών αγορών και υιοθετήθηκαν, κατά λέξη, οι προτάσεις μίας ομάδας λόμπι» έλεγε ο Επίτροπος από την Εσθονία. Για να προσθέσει: «Ευτυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει προκύψει σε μας κάποιο πραγματικά μεγάλο σκάνδαλο (σε αντίθεση με την περίπτωση Αβράμοφ στις ΗΠΑ)…»
Όλα αυτά τον Νοέμβριο του 2006. Βέβαια εκείνη την εποχή δεν είχαν ακόμη τεθεί σε ισχύ τα μέτρα περί υποχρεωτικής καταγραφής των ραντεβού με λομπίστες, που θεσπίστηκαν αργότερα. Ο Σίιμ Κάλας υποστήριζε ότι ο ίδιος ήθελε πιο αυστηρά μέτρα, αλλά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον, γιατί οι εθνικές κυβερνήσεις δεν θα στήριζαν μία «δρακόντεια» νομοθεσία.
Τα «παράπλευρα έσοδα» των πολιτικών
Την εποχή εκείνη είχε συζητηθεί η περίπτωση του Γερμανού ευρωβουλευτή Έλμαρ Μπροκ, ο οποίος, παράλληλα με τη δραστηριότητά του στην Ευρωβουλή, εργαζόταν ως senior vice president του εκδοτικού ομίλου Bertelsmann. Ο ίδιος έλεγε ότι δεν έχει να απολογηθεί για ο,τιδήποτε και άλλωστε γνωστοποιεί τα «παράπλευρα έσοδα» από άλλες δραστηριότητές του, σε αντίθεση με πολλούς συναδέλφους του, που τα αποσιωπούν.
Θεωρητικά για τους ευρωβουλευτές δεν υπάρχει ασυμβίβαστο με άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες, εκτός αν η χώρα προέλευσης του ευρωβουλευτή ορίζει κάτι διαφορετικό. Υπενθυμίζεται ότι στην Ελλάδα είχε καθιερωθεί παλαιότερα το «ασυμβίβαστο», για να ανακληθεί όμως πολύ γρήγορα, με τη (ρεαλιστική, εδώ που τα λέμε) αιτιολογία ότι έδινε κίνητρο μόνο σε ανεπάγγελτους να ασχοληθούν με την πολιτική, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ποιότητα της νομοθετικής διαδικασίας.
Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Διαφάνειας για το 2021, το 27% των ευρωβουλευτών διατηρεί σήμερα παράλληλες επαγγελματικές δραστηριότητες. Σε μερικές περiπτώσεις τα «παράπλευρα» έσοδα υπερβαίνουν ακόμη και τις αποδοχές του ευρωβουλευτή. Τα υψηλότερα έσοδα καταγράφει ο Πολωνός ευρωβουλευτής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) και πρώην υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι, ο οποίος, παράλληλα με τον μισθό του ευρωβουλευτή, εισπράττει 40.000 ευρώ μηναίως για «συμβουλευτικές δραστηριότητες».
Η Διεθνής Διαφάνεια προειδοποιεί ότι υπάρχει ζήτημα «σύγκρουσης συμφερόντων» όταν η παράπλευρη δραστηριότητα αφορά αντικείμενο συναφές με εκείνο του ευρωβουλευτή. Ως παράδειγμα αναφέρεται η Φινλανδέζα ευρωβουλευτής των Σοσιαλδημοκρατών, Μιαπέτρα Κούμπουλα-Νάτρι, η οποία συμμετέχει στην Επιτροπή της Ευρωβουλής που ασχολείται με θέματα Βιομηχανίας και Ενέργειας (ITRE), ενώ εργάζεται και για δύο εταιρείες ενέργειας, παράλληλα με τα κοινοβουλευτικά της καθήκοντα. Ο κανόνας είναι πάντως ότι για έναν ευρωβουλευτή επιτρέπεται η παράλληλη επαγγελματική δραστηριότητα, ενώ για έναν Επίτροπο απαγορεύεται.
Από τον Μπαρόζο στον Έτινγκερ
Τί γίνεται όμως, όταν ο Επίτροπος αναλαμβάνει μία καλά αμειβόμενη θέση ευθύνης στον ιδιωτικό τομέα μόλις «αφυπηρετήσει»; Αίσθηση είχε προκαλέσει η περίπτωση του πρώην προέδρου της Κομισιόν, του Πορτογάλου Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, ο οποίος δύο χρόνια μετά τη θητεία του προσελήφθη στην Goldmann Sachs. Τυπικά ωστόσο είχε τηρήσει τον «κώδικα δεοντολογίας» που επιβάλλει να μεσολαβούν τουλάχιστον 18 μήνες μέχρι την ανάληψη νέας θέσης σε συναφές αντικείμενο. Γενικότερα, με τις ευρω-εκλογές του 2014 επήλθε σημαντική ανανέωση του πολιτικού προσωπικού στις Βρυξέλλες. Μετά από λίγα χρόνια η γερμανική εφημερίδα Tagesspiegel διαπίστωνε ότι 13 από τους 27 Επιτρόπους της δεύτερης «Επιτροπής Μπαρόζο» είχαν αναλάβει υψηλόβαθμες θέσεις σε εταιρείες λόμπινγκ ή άλλες επιχειρήσεις, ενώ το ίδιο συνέβη με 185 ευρωβουλευτές που ολοκλήρωσαν τη θητεία τους το 2014.
Προ ημερών, ενώ είχαν ακουστεί οι πρώτες καταγγελίες για το Qatargate, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πρότεινε στο Ευρωκοινοβούλιο να θεσπίσει ένα «Συμβούλιο Ηθικής», στα πρότυπα αντίστοιχου οργάνου που λειτουργεί στην Κομισιόν. Θα βοηθούσε κάτι τέτοιο; Δεν είναι εύκολη η απάντηση, αν αναλογιστούμε την περίπτωση του Γκίντερ Έτινγκερ, πρώην Επιτρόπου για τον Προϋπολογισμό και παλαιότερα για την Ψηφιακή Οικονομία. Μόλις έναν χρόνο μετά τη λήξη της θητείας του ο Γερμανός πολιτικός εμφανίστηκε στο μισθολόγιο 13 μεγάλων επιχειρήσεων και επιστημονικών ιδρυμάτων. Σύμφωνα με το SPIEGEL αποφάσισε να συνεργαστεί, μεταξύ άλλων, με την κατασκευαστική εταιρεία Herrenknecht, τη γαλλική εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίων Amundi και τις εταιρείες συμβούλων Deloitte και Kekst CNC. Προφανώς είχε λάβει μία «κατ’ εξαίρεση άδεια» από την Κομισιόν, κάτι που προβλέπεται στο σημερινό ρυθμιστικό πλαίσιο.
Με τη δύναμη των κόμικς
Μέχρι σήμερα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αυτοπροβάλλεται ως θεματοφύλακας της νομιμότητας, ελέγχοντας και επικρίνοντας τα υπόλοιπα θεσμικά όργανα για θέματα διαφθοράς ή ευνοιοκρατίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2002 η Γενική Διεύθυνση Πληροφοριών και Δημοσίων Σχέσεων του Ευρωκοινοβουλίου είχε την ευφυή ιδέα να εκδώσει ένα κόμικ, το «Λαβωμένο Νερό», (κείμενα Christina Cuadra, Rudi Miel, σχέδιο Dominique David), σε μία προσπάθεια να προβάλει, με πρωτότυπο τρόπο, το έργο των ευρωβουλευτών. Αργότερα η έκδοση βραβεύθηκε στο διεθνές φεστιβάλ κόμικς της Ανγκουλέμ.
Κεντρική ηρωίδα στο «Λαβωμένο νερό» είναι η ευρωβουλευτής Ίρινα Βέγκα, η οποία συντάσσει τροπολογίες για την προστασία των υδάτων σε ευρωπαϊκή οδηγία και δέχεται απειλές από μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους. Στις προβληματικές περιπτώσεις περιλαμβάνεται και ένα «ορυχείο μολύβδου στη Νότια Ευρώπη». Όμως η Ίρινα Βέγκα θα βρει την άκρη. Στο πλευρό της ο Άλεξ, βοηθός της στο Ευρωκοινοβούλιο, καθώς και δύο ατρόμητοι φωτογράφοι, ο Ζακ και ο …Κώστας.
Ε.Ε: Το διεφθαρμένο όργανο των πολυεθνικών
Αποκαλυπτικά στοιχεία για τον ρόλο των λόμπι στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανέδειξε στη συνέντευξη του στον Real fm και στον δημοσιογράφο Νίκο Μπογιόπουλο, ο Γιώργος Βασσάλος, διδάκτωρ Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου.
Με αφορμή την υπόθεση Καϊλή, έγινε μια περιγραφή όχι μόνο της Καρ-αμένης διαπλοκής αλλά της επίσημης, της νομιμοποιημένης με τη βούλα και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωκοινοβουλίου.
Όπως σημείωσε 30.000 λομπίστες είναι μόνιμα εγκατεστημένοι στις Βρυξέλλες. Ο αριθμός αυτός είναι περίπου ίδιος με τους υπαλλήλους της ΕΕ στην πόλη (υπαλλήλους στο Συμβούλιο, στο Ευρωκοινοβούλιο και στην Κομισιόν).
Ο Γ. Βασσάλος εξήγησε ότι οι λομπίστες είναι ενταγμένοι στον τρόπο λειτουργίας της ΕΕ, συμμετέχουν σε διαβουλεύσεις και συνέδρια, πριν κατατεθεί κάποια νομοθετική πρόταση. Επί της ουσίας βασικές ιδέες νομοθέτησης έρχονται από τα λόμπι.
Συνεπώς, οι πολυεθνικές, μέσω των λόμπι τους, διαμορφώνουν τελικά την πολιτική της ΕΕ, φτάνοντας μέχρι και να συγγράφουν τροπολογίες και θέσεις, οι οποίες μετά εμφανίζονται ως αποφάσεις και οδηγίες του βούρκου που λέγεται Ευρωπαϊκή Ένωση.
FT: Τα λόμπι καθορίζουν το παιχνίδι στις Βρυξέλλες
Του Nick Butler
Φανταστείτε ότι είστε υπουργός που καλείται να λάβει μία σημαντική απόφαση. Κινείστε σε λεπτές ισορροπίες και έχετε τις αμφιβολίες σας για το κόστος και τις δεσμεύσεις για το τι πρέπει να παραδώσετε. Γέρνετε προς το «όχι». Αλλά μια στιγμή, η εταιρεία που εμπλέκεται στο θέμα απασχολεί τη σύζυγό σας ως σύμβουλο και συνεισφέρει στον οικογενειακό σας προϋπολογισμό 40.000 στερλίνες ετησίως. Εάν λάβετε τη λάθος απόφαση, αυτή η συνεργασία μπορεί να λήξει αμέσως.
Ή πάλι σκεφτείτε ότι είστε ανώτερος δημόσιος υπάλληλος και η θέση σας κινδυνεύει με τους αλλεπάλληλους γύρους περικοπών στις κρατικές δαπάνες. Υπάρχει ήδη μία εταιρεία που είναι επιτυχημένη και εάν επεκταθεί περαιτέρω θα χρειαστεί έμπειρα στελέχη. Σας αρέσει αυτή η εταιρεία και της αρέσετε και εσείς, όπως φάνηκε ξεκάθαρα στα δύο πολύ ευχάριστα γεύματα που είχατε μαζί τους. Το μόνο πρόβλημα είναι πως για να επεκταθεί αυτή η εταιρεία, χρειάζεται να ληφθεί μία απόφαση, η οποία εξαρτάται από τη δική σας αποφασιστική γνωμοδότηση.
Ή βάλτε τον εαυτό σας στη θέση ενός ειδικού συμβούλου που συνδέεται με έναν υπουργό και μία κυβέρνηση οι οποίοι πιθανότατα θα βρεθούν εκτός εξουσίας σε ένα μήνα. Σας προσεγγίζει μία συμβουλευτική, η οποία λέει, αρκετά ανοιχτά, ότι θα αναζητήσουν νέα στελέχη μετά τις εκλογές. Δεν σας ζητά να κάνετε κάτι ευθέως, αλλά γνωρίζετε πολύ καλά ότι εργάζονται με εταιρίες που θέλουν συγκεκριμένες αποφάσεις από τον υπουργό σας
Αυτά τα παραδείγματα είναι πραγματικά και συνέβησαν τα τελευταία 5 χρόνια. Θα μπορούσα να παραθέσω πολλά-πολλά ακόμη. Αυτός είναι ο κόσμος του lobbying σε δράση. Θα θέλαμε να πιστεύουμε ότι η δημόσια ζωή στη Βρετανία, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ είναι αρκετά καθαρή και ελεύθερη από τη διαφθορά, η οποία θεωρούμε πως είναι τόσο επιζήμια για την Αφρική και για ορισμένες περιοχές της Ασίας. Δυστυχώς, αυτή η αυτοεξυπηρετούμενη άποψη δεν είναι πλέον και τόσο ακριβής.
To lobbying είναι διάχυτο. Επηρεάζει πολλά μέρη των κυβερνήσεων, αλλά ο κλάδος της ενέργειας φαίνεται πως συγκεντρώνει ιδιαίτερη προσοχή εν μέρει επειδή η κυβέρνηση ελέγχει τόσο πολλές σημαντικές αποφάσεις και επειδή είναι τόσα πολλά τα χρήματα που διακυβεύονται. Το αποτέλεσμα είναι πως οι αποφάσεις μπορούν να αγοραστούν, που σημαίνει ότι η πολιτική γράφεται για τα συμφέροντα εκείνων που έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν. Το αποτέλεσμα, κι αυτό είναι μάλλον προβλέψιμο, δεν είναι το βέλτιστο για την ενεργειακή πολιτική.
Στο ορατό εύρος του φάσματος, οι αφελείς πολιτικοί μπορεί να πιαστούν ακόμη και στην κάμερα να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους και να πουλάνε τη φήμη τους για ψίχουλα. Υπάρχει όμως, μία λιγότερο ορατή δραστηριότητα, η οποία κυμαίνεται από τη διοργάνωση «τυχαίων» συναντήσεων πολιτικών και αξιωματούχων με εκπροσώπους επιχειρήσεων μέχρι τις ακόμη λιγότερο ευυπόληπτες χάρες.
Σύμφωνα με ανώτατο δημόσιο αξιωματούχο με τον οποίο μίλησα την προηγούμενη εβδομάδα, η βρετανική κυβέρνηση είναι μολυσμένη από λομπίστες. Το ίδιο ισχύει για την Ουάσιγκτον και, βεβαίως, για τις Βρυξέλλες. Οι λομπίστες όμως, είναι έξυπνοι και επινοητικοί. Κανένας πολιτικός δεν ξεμένει ποτέ από παρέα για ποτό ή για ένα διερευνητικό ταξίδι. Και ποτέ δεν υπάρχει έλλειψη εργασίας. Ένας πρώην υπουργός λέγεται ότι παρακολουθεί καθημερινά πριν από τις 8 το πρωί τις εφημερίδες και μετά τηλεφωνεί σε όποιον μπορεί να χρειάζεται «βοήθεια» για να αποκτήσει τις σωστές επαφές όποιο κι αν είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει.
Στον κόσμο της ενεργειακής πολιτικής, οι λομπίστες μπορούν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα. Θα ήθελα πολύ να διαβάσω την πλήρη, αληθινή ιστορία για τη μεταρρυθμιστική πολιτική της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στη Βρετανία ή για την ενεργειακή μετάβαση της Γερμανίας. Συνολικά, πρόκειται για πολιτικές αποφάσεις με τις οποίες μπορεί να συμφωνεί κανείς ή όχι. Στο ευρύτερο πλαίσιο πολιτικής όμως, ο διάβολος (και τα χρήματα) βρίσκεται στη λεπτομέρεια. Σε λεπτομέρειες που σχηματίζονται και συχνά γράφονται από λομπίστες για εκείνους που θα ευνοηθούν. Οι λομπίστες μπορούν να πετύχουν τη λήψη μίας απόφασης ή να την παγώσουν. Η ανικανότητα του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα να προχωρήσει σε αποφασιστικές κινήσεις υπέρ ή κατά του αγωγού Keystone είναι δώρο για τη βιομηχανία του lobbying. Όσο το θέμα μένει ανοιχτό, οι επιταγές ρέουν και από τις δύο πλευρές.
Το lobbying μπορεί να απαγορευθεί όσο μπορεί κανείς να καταργήσει και την πορνεία. Είναι απολύτως νόμιμο για άτομα και επιχειρήσεις να προσπαθούν να βρουν τον καλύτερο δυνατό τρόπο να παρουσιάσουν τα επιχειρήματά τους. Πολλοί λομπίστες κάνουν αξιοπρεπή και τίμια δουλειά για τους πελάτες τους. Η δραστηριότητά τους όμως, χρειάζεται να ελεγχθεί και να ρυθμιστεί. Οι καλύτερες εταιρείες έχουν το δικό τους εσωτερικό κώδικα συμπεριφοράς. Αυτό όμως, δεν κατάφερε να σταματήσει τη διάδοση συμπεριφορών που οι περισσότεροι πολίτες και φορολογούμενοι θα θεωρούσαν παράνομες.
Πριν από λίγα χρόνια, ο Ντέιβιντ Κάμερον είχε δηλώσει πως το lobbying είναι ένα σκάνδαλο που περιμένει να συμβεί. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας προχώρησε ακόμη περισσότερο. «Όλοι ξέρουμε πώς λειτουργεί. Τα γεύματα, οι φιλοξενίες, οι κουβέντες που σου ψιθυρίζουν στο αφτί, οι πρώην υπουργοί και οι πρώην σύμβουλοι που προσλαμβάνονται, η βοήθεια προς τις μεγάλες επιχειρήσεις να βρουν το σωστό δρόμο για να πετύχουν το δικό τους… Δεν ξέρουμε ποιος συναντά ποιον. Δεν ξέρουμε εάν ανταλλάσσονται χάρες. Δεν ξέρουμε ποια ξένα συμφέρονται αποκτούν αθέμιτη επιρροή. Αυτό δεν είναι ένα μικρό θέμα με μικρές επιπτώσεις… Πιστεύω πως το μυστικό εταιρικό lobbying είναι η βασική αιτία που ο κόσμος έχει μπουχτίσει τόσο πολύ με την πολιτική. Ξυπνά το μεγαλύτερο φόβο των ανθρώπων και υποψίες για το πώς λειτουργεί το πολιτικό σύστημα, με το χρήμα που αγοράζει την εξουσία, την εξουσία που ψάχνει για χρήμα και ένα κλειστό club στην κορυφή της πυραμίδας για τη λήψη αποφάσεων που ενεργεί για το δικό του συμφέρον… Καθίσταται όλο και πιο σαφές ότι το lobbying σε αυτή τη χώρα βγαίνει εκτός ελέγχου. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι».
Καλά τα είχε πει ο κ. Κάμερον. Δεν τα πήγε όμως και τόσο καλά, γιατί ακόμη δεν έχει αλλάξει τίποτα. Ο κ. Κάμερον υποσχέθηκε πριν από πέντε χρόνια ότι σε περίπτωση εκλογής του θα το ξεκαθάριζε. Δυστυχώς, αυτό έχει αποδειχθεί πολύ δύσκολο.
Τι μπορεί όμως, να γίνει; Παραθέτω τρεις απλές προτάσεις:
- Πρώτον, όλοι οι λομπίστες θα πρέπει να δημοσιεύουν σε τακτική, τριμηνιαία βάση τη λίστα του τι πληρώνουν και σε ποιον, ποιον απασχολούν και ποιον ψυχαγωγούν. Οι εταιρίες που αρνούνται να συμμορφωθούν με αυτό δεν θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε υπουργούς και αξιωματούχους.
- Δεύτερον, όσοι αφήνουν το δημόσιο αξίωμά τους – είτε ως υπουργοί είτε ως αξιωματούχοι – θα πρέπει να απαγορεύεται για μία περίοδο τουλάχιστον 5 ετών να εργαστούν άμεσα ή έμμεσα για οιαδήποτε εταιρεία ή σε οποιονδήποτε κλάδο στον οποίο είχαν εργαστεί ενόσω ήταν στο δημόσιο. Όσοι έχουν παραδοσιακή άποψη περί της ηθικής ακεραιότητας του δημοσίου, ήδη το πράττουν αυτό.
- Τρίτον, στο πλαίσιο της διαδικασίας προμηθειών του δημοσίου ή νομοθετικών αλλαγών, η αρμόδια κυβέρνηση θα πρέπει να δημοσιεύει πλήρη λίστα όλου του lobbying που δέχθηκε. Από τη στιγμή που μπορούμε να έχουμε εκτίμηση για τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο κάθε σημαντικής απόφασης, σίγουρα η καταγραφή των ενεργειών από τους λομπίστες θα πρέπει να είναι εύκολη υπόθεση.
Βεβαίως αυτά τα βήματα δεν καθαρίζουν τα πάντα, αλλά θα ήταν μία αρχή επειδή θα γινόταν η πρώτη απόπειρα για αλλαγή συμπεριφοράς. Τα τμήματα θα είχαν την υποχρέωση να παρακολουθούν όλες τις δραστηριότητες του lobbying και να αναφέρουν όλες τις επαφές. Υπουργοί, δημόσιοι υπάλληλοι και σύμβουλοι που θέλουν να κάνουν το καλύτερο δυνατό για το δημόσιο συμφέρον δεν θα έχουν πια τον πειρασμό. Οι επιχειρήσεις θα μπορούν και πάλι να προβάλλουν τα επιχειρήματά τους, αλλά θα πρέπει να το κάνουν ανοιχτά και όχι σε κάποιο ιδιωτικό γεύμα. Οι αποφάσεις στη δημόσια πολιτική θα βελτιωθούν και, το πιο σημαντικό, ο κόσμος μπορεί να αρχίσει να εμπιστεύεται και πάλι την πολιτική διαδικασία.
Σφαγή των λόμπι στις Βρυξέλλες για το πλαφόν στο φυσικό αέριο(σ.σ. 24/11/2022)
Με ανανεωμένη ένταση συνεχίζεται ο πόλεμος των επιχειρηματικών και πολιτικών λόμπι στην Ευρώπη, καθώς η πρόταση της Κομισιόν για πλαφόν στο φυσικό αέριο μοιάζει “εικονική”, καθώς στα επίπεδα που τοποθετείται ο μηχανισμός ενεργοποίησης που προϋποθέτει την καθιστούν ανεφάρμοστη.
Η προσπάθεια της Κομισιόν να συμβιβάσει τις απαιτήσεις των 15 που ζητούν πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου, του πράσινου λόμπι που δεν θέλει να αλλάξει η διάρθρωση της αγοράς και οι στόχοι μετάβασης, καθώς της αναγκαιότητας να διατηρηθούν ανοιχτές οι ροές και να μην υπονομευθεί η δυνατότητα προσέλκυσης φορτίων από το εξωτερικών, οδήγησε μια μάλλον δυσλειτουργική πρόταση, η οποία μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα απ αυτά που θα λύσει.
Για την ώρα, πάντως, η Κομισιόν έδωσε χώρο για μια ακόμη σύγκρουση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, πετώντας κατ ουσία το μπαλάκι στον Σαρλ Μισέλ και τη νέα γραμματέα του Συμβουλίου για να επιτύχουν συγκλήσεις. Ακριβώς γι αυτό, η πρόταση της Επιτροπής δεν είναι μόνο ανεφάρμοστη, αλλά φαίνεται ότι στόχος δεν ήταν να προχωρήσει αλλά να αντιμεταθέσει τις ευθύνες για τις καθυστερήσεις.
Η ομάδα των 15
Η πρόταση για έναν διορθωτικό μηχανισμό στο TTF, η οποία ανακοινώθηκε την Τρίτη, δημιούργησε αντιδράσεις, καθώς κρίθηκε από την πλειοψηφία των κρατών ως ανεπαρκής και λανθασμένη, δίχως ρεαλιστικές προοπτικές εφαρμογής.
Η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πολωνία και το Βέλγιο μαζί με άλλες 11 χώρες επιθυμούν αρχικά την μείωση του πλαφόν στο ολλανδικό TTF κάτω από τα 200 ευρώ ανά μεγαβατώρα και ανάλογη προσαρμογή των λοιπών όρων. Σε αυτό αντιτίθεται η Γερμανία, καθώς θεωρεί ότι θα πλήξει την ασφάλεια εφοδιασμού.
Η Κομισιόν προτείνει την επιβολή ενός προσωρινού μηχανισμού, ο οποίος θα ενεργοποιείται μόνο όταν η τιμή των μελλοντικών συναλλαγών στο TTF θα ξεπερνά τα 275 ευρώ ανά μεγαβατώρα για 15 ημέρες και ταυτόχρονα η διαφορά της τιμής spot στο TTF και της τιμής spot του υγροποιημένου φυσικού αερίου θα ξεπερνά τα 58 ευρώ για 10 ημέρες συναλλαγών.
Οι επικριτές της πρότασης αναφέρουν ότι οι όροι ενεργοποίησης δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, καθώς ο μηχανισμός υπό αυτές τις συνθήκες δεν θα είχε ενεργοποιηθεί ούτε τον Αύγουστο, οπότε και παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου.
Στο σημερινό συμβούλιο Ενέργειας θα συζητηθούν δύο ακόμη προτάσεις, που αφορούν αφενός τις κοινές αγορές φυσικού αερίου και τα μέτρα αλληλεγγύης σε περιπτώσεις κρίσεων εφοδιασμού και αφετέρου την επιτάχυνση της αδειοδότησης για την εγκατάσταση υποδομών ΑΠΕ.
Οι 15 χώρες ζητούν να εγκριθούν μαζί και οι 3 κανονισμοί σε ένα επόμενο έκτακτο συμβούλιο στις 11 ή στις 13 Δεκεμβρίου και όχι στο τακτικό συμβούλιο που είναι προγραμματισμένο για τις 19 του μήνα.
