Η απάτη μπορεί να προσβάλει ως ιός οποιαδήποτε επιχείρηση… Πιθανότατα να σκέφτεστε ότι μια συζήτηση για την «ασφαλή τραπεζική» θα είναι λίγο βαρετή.
Λοιπόν, η τραπεζική πρέπει να είναι βαρετή.
Και είμαστε βέβαιοι ότι οι αξιωματούχοι των κεντρικών τραπεζών σε όλο τον κόσμο σήμερα -πολλοί από τους οποίους έχουν πρόβλημα με τον ύπνο- θα ήθελαν να ήταν. Αυτό το σύντομο άρθρο θα εξηγήσει γιατί το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα δεν είναι υγιές και τι διαφοροποιεί μια ακατάλληλη τράπεζα από μια υγιή.
Η αλήθεια είναι πως δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να διαγνώσει τη διαφορά.
Ως αποτέλεσμα, η παγκόσμια οικονομία βασίζεται πλέον σε μη υγιείς τράπεζες που συναλλάσσονται σε μη υγιή νομίσματα.
Τα δύο αυτά «στοιχεία» έχουν εκφυλιστεί σε μεγάλο βαθμό…
Η σύγχρονη τραπεζική προέκυψε από το εμπόριο χρυσοχοΐας του Μεσαίωνα.
Το να είσαι χρυσοχόος απαιτούσε απόθεμα πολύτιμων μετάλλων και η διαχείριση αυτού του αποθέματος, με τη σειρά του, απαιτούσε εμπειρία σε ό,τι αφορά την αγορά και την πώληση μετάλλου, αλλά και την ασφαλή αποθήκευση του.
Αυτές οι ικανότητες μετεξελίχθησαν σε επιχείρηση δανεισμού χρυσού και κατ’ επέκταση χρημάτων.
Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα γνωρίζουν ελάχιστα ότι μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1930, τα χρυσά νομίσματα χρησιμοποιούνταν στο καθημερινό εμπόριο από το ευρύ κοινό.
Επιπλέον, ο χρυσός υποστήριξε τα περισσότερα εθνικά νομίσματα με σταθερή ισοτιμία μετατρεψιμότητας.
Οι τράπεζες ήταν απλώς μια άλλη επιχείρηση – τίποτα το ιδιαίτερο.
Διακρίνονταν από άλλες επιχειρήσεις μόνο από το γεγονός ότι αποθήκευαν, δάνειζαν και δανείζονταν χρυσά νομίσματα, όχι ως δευτερεύουσα αλλά ως κύρια επιχείρηση.
Οι τραπεζίτες ήταν χρυσοχόοι, αλλά χωρίς σφυριά και καλέμια.
Οι τραπεζικές καταθέσεις, μέχρι πρόσφατα, χωρίζονταν αυστηρά σε δύο κατηγορίες, ανάλογα με την προτίμηση του καταθέτη και τους όρους που προσέφεραν οι τράπεζες: προθεσμιακές καταθέσεις και καταθέσεις όψεως.
Αν και η μεταξύ τους διάκριση έχει χαθεί τα τελευταία χρόνια, ο σεβασμός της διαφοράς αποτελεί κρίσιμο στοιχείο της υγιούς τραπεζικής πρακτικής.
Καταθέσεις… χρόνου: Με μια προθεσμιακή κατάθεση -έναν λογαριασμό ταμιευτηρίου, στην ουσία- ένας πελάτης συνάπτει συμβάσεις για να αφήσει τα χρήματά του στον τραπεζίτη για μια συγκεκριμένη περίοδο.
Σε αντάλλαγμα, λαμβάνει μια καθορισμένη αμοιβή (τόκοι) για τον κίνδυνο που αναλαμβάνει, για την ταλαιπωρία του και ως αντάλλαγμα για να επιτρέψει στον τραπεζίτη τη χρήση των χρημάτων του.
Ο τραπεζίτης, σίγουρος ότι γνωρίζει ότι έχει μια συγκεκριμένη ποσότητα χρυσού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, είναι σε θέση να το δανείσει.
Θα το κάνει με επιτόκιο αρκετά υψηλό για να καλύψει τα έξοδα (συμπεριλαμβανομένων των τόκων που υποσχέθηκε στον καταθέτη), να χρηματοδοτήσει ένα αποθεματικό για ζημιές δανείων και, αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο, να αποκομίσει κέρδος.
Η προθεσμιακή κατάθεση συνεπάγεται δέσμευση και από τα δύο μέρη.
Ο καταθέτης είναι κλειδωμένος μέχρι την ημερομηνία λήξης.
Πώς αλλιώς θα μπορούσε ένας υγιής τραπεζίτης να υποσχεθεί ότι θα δώσει σε έναν προθεσμιακό καταθέτη τα χρήματά του, εφόσον τα ζητήσει, χωρίς ποινή, όταν σκοπεύει να τα δανείσει;
Στον τομέα αποδοχής προθεσμιακών καταθέσεων, ένας τραπεζίτης είναι έμπορος πιστώσεων, και ενεργεί ως μεσάζων μεταξύ δανειστών και δανειοληπτών.
Για να αποφευχθεί η ζημία, οι τραπεζίτες συνήθως προτιμούσαν να δανείζουν στη βάση παραγωγικών περιουσιακών στοιχείων, των οποίων τα κέρδη παρείχαν τη σιγουριά ότι ο δανειολήπτης θα μπορούσε να καλύψει τους τόκους όπως έπρεπε.
Και ήταν πρόθυμοι να δανείσουν μόνο ένα κλάσμα της αξίας ενός ενεχυριασμένου περιουσιακού στοιχείου, για να εξασφαλίσουν ένα περιθώριο ασφάλειας για τον κύριο.
Και μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα, όπως κατά τη συγκομιδή μιας καλλιέργειας ή την πώληση ενός αποθέματος.
Και τέλος, μόνο σε άτομα γνωστού με καλό «όνομα» και φήμη – η πρώτη γραμμή άμυνας κατά της απάτης.
Τα μακροπρόθεσμα δάνεια ήταν οι προάγγελοι των ομολόγων.
Αυτά για τις προθεσμιακές καταθέσεις.
Οι καταθέσεις όψεως ήταν εντελώς διαφορετικό θέμα.
Καταθέσεις όψεως. Ονομάζονται έτσι επειδή, σε αντίθεση με τις προθεσμιακές καταθέσεις, ήταν πληρωτέες στον πελάτη κατά παραγγελία.
Αυτές είναι η βάση του ελέγχου των λογαριασμών.
Ο τραπεζίτης δεν πληρώνει τόκους για τα χρήματα, επειδή υποτίθεται ότι δεν τα χρησιμοποιεί ποτέ.
Αντίθετα, χρεώνει απαραιτήτως στον καταθέτη αμοιβή για:
1. Ανάληψη της ευθύνης διατήρησης των χρημάτων ασφαλή, διαθέσιμα για άμεση ανάληψη και
2. Διαχείριση της μεταφοράς των χρημάτων εάν το επιλέξει ο καταθέτης είτε γράφοντας μια επιταγή είτε περνώντας μια απόδειξη αποθήκης που αντιπροσωπεύει τον χρυσό που έχει κατατεθεί.
Ένας έντιμος τραπεζίτης δεν θα πρέπει να δανείζει χρήματα από καταθέσεις όψεως, όπως μια αποθήκη δεν επιτρέπεται να δανείζει τα έπιπλα τα οποία προώρισται να φυλά.
Οι αποδείξεις της αποθήκης για τον χρυσό ονομάζονταν τραπεζογραμμάτια.
Όταν μια κυβέρνηση τα εξέδιδε, μετονομάζονταν νομίσματα.
Τα χρυσόβουλα, τα χρυσά νομίσματα, τα τραπεζογραμμάτια και το νόμισμα αποτελούσαν μαζί την προσφορά χρήματος μιας κοινωνίας.
Αλλά το ποσό περιοριζόταν αυστηρά από την ποσότητα χρυσού που ήταν πραγματικά διαθέσιμή.
Οι υγιείς αρχές της τραπεζικής είναι ταυτόσημες με τις υγιείς αρχές της αποθήκευσης κάθε είδους εμπορεύματος.
Δεν υπάρχει τίποτα μυστηριώδες σχετικά με το υγιές τραπεζικό σύστημα.
Αλλά ο τραπεζικός τομέας παγκοσμίως, από τότε που οι κεντρικές τράπεζες άρχισαν να κυριαρχούν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, είναι ακατάλληλος.
Οι κεντρικές τράπεζες αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του σημερινού παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Αγοράζοντας κρατικό χρέος, οι τράπεζες μπορούν να επιτρέψουν στο κράτος —για λίγο— να χρηματοδοτεί τις δραστηριότητές του χωρίς φορολογία.
Επιφανειακά, αυτό φαίνεται πως είναι ένα «δωρεάν γεύμα».
Αλλά πρόκειται για αρκετά καταστροφική συνταγή υποτίμησης του εκάστοτε εθνικού νομίσματος.
Οι κεντρικές τράπεζες μπορεί να φαίνονται σαν ένα μόνιμο μέρος του κοσμικού τοπίου, αλλά στην πραγματικότητα είναι μια πρόσφατη «εφεύρεση»…
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, για παράδειγμα, δεν υπήρχε πριν από το 1913.
Ακατάλληλη τραπεζική
Η απάτη μπορεί να προσβάλει ως ιός οποιαδήποτε επιχείρηση.
Ένας τραπεζίτης, βλέποντας τον χρυσό άλλων ανθρώπων να κάθεται αδρανής στο θησαυροφυλάκιό του, μπορεί να σκεφτεί: «Ποιο είναι το νόημα να βγάζεις χρυσό από τη γη από ένα ορυχείο, μόνο για να τον ξαναβάλεις σε ένα θησαυροφυλάκιο;»
Οι άνθρωποι γράφουν επιταγές έναντι αυτού και χρησιμοποιούν τα χαρτονομίσματά του.
Αλλά ο ίδιος ο χρυσός σπάνια κινείται.
Ένας ανήσυχος τραπεζίτης μπορεί να συμπεράνει ότι, ακόμα κι αν πρόκειται για απάτη στους καταθέτες (ανάλογα με το τι ακριβώς τους έχει υποσχεθεί η τράπεζα), θα μπορούσε εύκολα να δημιουργήσει πολλά περισσότερα τραπεζογραμμάτια και να τα δανείσει και να κρατήσει το 100% των τόκων για τον εαυτό του.
Αν μπορούσαν, ορισμένοι τραπεζίτες θα το δοκίμαζαν.
Αλλά οι περισσότεροι θα ήταν προσεκτικοί να μην πάνε πολύ μακριά, καθώς το παιχνίδι θα τελείωνε απότομα εάν προέκυπτε οποιαδήποτε αμφιβολία σχετικά με την ικανότητα της τράπεζας να παραδώσει χρυσό κατόπιν ζήτησης.
Η άφιξη των κεντρικών τραπεζών μείωσε αυτόν τον φόβο με την εισαγωγή ενός δανειστή έσχατης ανάγκης.
Επειδή η κεντρική τράπεζα είναι πάντα ανοιχτή με πίστωση, οι τραπεζίτες είναι ελεύθεροι να δίνουν υποσχέσεις που γνωρίζουν ότι μπορεί να μην μπορούν να τηρήσουν.
Πώς λειτουργεί σήμερα η τραπεζική
Στο παρελθόν, όταν μια τράπεζα δημιουργούσε πάρα πολύ νόμισμα από το τίποτα, οι άνθρωποι τελικά θα το πρόσεχαν και θα πραγματοποιούνταν «bank run».
Αλλά όταν μια κεντρική τράπεζα εξουσιοδοτεί όλες τις τράπεζες να κάνουν το ίδιο πράγμα, αυτό είναι λιγότερο πιθανό να συμβεί – εκτός αν γίνει γνωστό ότι μια τράπεζα έχει δώσει κάποια πραγματικά ανόητα δάνεια.
Οι κεντρικές τράπεζες είχαν ονοματιστεί προσχηματικά -ειδικά η δημιουργία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ- ως μέσα οικονομικής σταθερότητας.
Η περιστασιακή τιμωρία των ασύνετων τραπεζιτών και των ανόητων πελατών τους ήταν μια δικαιολογία για να αρχίσει να παρεμβαίνει η κυβέρνηση στις τραπεζικές εργασίες.
Όπως έχει συμβεί σε τόσο πολλές περιπτώσεις, ένα περιστασιακό και τοπικό πρόβλημα «λύθηκε» μετατρέποντάς το σε συστημικό και στεγάζοντάς το σε κάποιο εθνικό ίδρυμα.
Είναι σχεδόν ανάλογο του τρόπου με τον οποίο η κυβέρνηση χειρίζεται το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών: η γρήγορη κατάσβεσή τους παρέχει ένα άμεσο και ορατό όφελος.
Αλλά η καθυστερημένη και ξεχασμένη συνέπεια αυτού είναι ότι επιτρέπει τη συσσώρευση δεκαετιών νεκρού ξύλου.
Τώρα, όταν ξεκινά μια πυρκαγιά, μπορεί να είναι μια πυρκαγιά που συμβαίνει μια φορά τον αιώνα.
Οι τράπεζες σε όλο τον κόσμο λειτουργούν πλέον με «κλασματικά αποθεματικά».
Στο προηγούμενο παράδειγμά μας, ο υγιής τραπεζίτης μας διατηρούσε αποθεματικό 100% έναντι των καταθέσεων όψεως: κρατούσε μια ουγγιά χρυσού στο θησαυροφυλάκιό του για κάθε τραπεζογραμμάτιο μιας ουγγιάς που εξέδιδε.
Και μπορούσε να δανείσει μόνο τα έσοδα από προθεσμιακές καταθέσεις, όχι καταθέσεις όψεως.
Ένα σύστημα «κλασματικών αποθεματικών» δεν μπορεί να λειτουργήσει σε μια ελεύθερη αγορά. Πρέπει να ρυθμίζεται.
Και δεν μπορεί να λειτουργήσει όταν τα τραπεζογραμμάτια μπορούν να εξαργυρωθούν σε ένα εμπόρευμα, όπως ο χρυσός.
Τα τραπεζογραμμάτια πρέπει να είναι «νόμιμο χρήμα» (fiat).
Το σύστημα κλασματικών αποθεματικών είναι ο λόγος που οι τραπεζικές εργασίες είναι πιο κερδοφόρες από τις κανονικές επιχειρήσεις.
Σε κάθε κλάδο, οι πλούσιες μέσες αποδόσεις προσελκύουν τον ανταγωνισμό, ο οποίος μειώνει τις αποδόσεις.
Ένας τραπεζίτης μπορεί να δανείσει ένα δολάριο, το οποίο ένας επιχειρηματίας μπορεί να χρησιμοποιήσει για να αγοράσει ένα κιλό μακαρόνια.
Όταν αυτός ο πωλητής των μακαρονιών καταθέτει εκ νέου το δολάριο, ένας τραπεζίτης μπορεί να το δανείσει ξανά με τόκο.
Τα καλά νέα για τον τραπεζίτη είναι ότι τα κέρδη του είναι πολλαπλάσια.
Τα κακά νέα είναι ότι, λόγω της πυραμιδικής μόχλευσης, από μια πτώχευση μπορεί να καταρρεύσει.
Σε κάθε χώρα, το ποσοστό των ελάχιστων κεφαλαιακών απαιτήσεων (θεωρητικά, από 100% ως 0% των καταθέσεων), δηλαδή των κεφαλαίων που πρέπει να διακρατούν οι τράπεζες, ποικίλλει – ανάλογα με το πώς αντιλαμβάνονται οι αρμόδιοι γραφειοκράτες την κατάσταση της οικονομίας.
Εν πάση περιπτώσει, στις Ηνωμένες Πολιτείες (και στην πραγματικότητα οι περισσότερες παντού στον κόσμο), η προστασία έναντι ενός bank run δεν παρέχεται από ορθές πρακτικές, αλλά από νόμους.
Το 1934, για να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στις εμπορικές τράπεζες, η κυβέρνηση των ΗΠΑ θέσπισε την ασφάλιση καταθέσεων, τη Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC), ύψους 2.500 $ ανά καταθέτη τραπέζης, αυξάνοντας τελικά την κάλυψη στα σημερινά $250.000.
Στην Ευρώπη, το ποσό που εγγυάται το κράτος είναι 100.000€.
Η ασφάλιση FDIC καλύπτει περίπου 9,8 τρισεκατομμύρια δολάρια καταθέσεων, αλλά το ίδρυμα έχει περιουσιακά στοιχεία μόνο 126 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Αυτό είναι περίπου ένα σεντ στο δολάριο.
Θα εκπλαγώ αν το FDIC δεν καταρρεύσει και χρειαστεί να ανακεφαλαιοποιηθεί από την κυβέρνηση.
Αυτά τα χρήματα – πολλά δισεκατομμύρια – πιθανότατα θα δημιουργηθούν από τον αέρα με πώληση χρέους του αμερικανικού Δημοσίου στη Fed.
Το τραπεζικό σύστημα των κλασματικών αποθεματικών, με όλες τις ατυχείς ιδιότητές του, είναι κρίσιμο για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα όπως είναι σήμερα δομημένο.
Μπορείτε να σχεδιάσετε τη ζωή σας γύρω από το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες του κόσμου θα κάνουν ό,τι μπορούν για να διατηρήσουν την εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Για να γίνει αυτό, πρέπει να αποτρέψουν πάση θυσία έναν αποπληθωρισμό.\
Και για να το κάνουν αυτό, θα συνεχίσουν να τυπώνουν περισσότερα δολάρια, λίρες, ευρώ, γιεν και ό,τι έχεις.
