Ακραία και απρόβλεπτα γεγονότα ως λόγοι ανωτέρας βίας και ανατροπή δικαιοπρακτικού θεμελίου
Η γραμματική ερμηνεία του όρου ανωτέρα βία που αντιστοιχεί στη «χρησιμοποίηση ανωτέρας δυνάμεως για την επιβολή θελήσεως»1, υποδηλώνει τη σύνδεση της έννοιας ανωτέρα βία, αν όχι με υπερφυσικές, τουλάχιστον με δυνάμεις ανώτερες από αυτές του ανθρώπου.
Ο Αστικός Κώδικας δεν ορίζει ρητά την έννοια της ανωτέρας βίας (vis major) (βλ. «ακαταμάχητος δύναμις» σε παλαιότερους νόμους)2 η οποία εν τέλει διαμορφώθηκε και προσδιορίστηκε εννοιολογικά από τη θεωρία και τη νομολογία.
Οι διατάξεις του Αστικού Δικαίου προβλέπουν την αρχή της υπαιτιότητας σύμφωνα με την οποία η ευθύνη του οφειλέτη περιορίζεται μόνο στην περίπτωση που οι πράξεις του μπορούν να αποδοθούν σε πταίσμα του (δόλο ή αμέλεια)3. Πέραν όμως της ελαφράς αμέλειας που αποτελεί τον τελευταίο βαθμό πταίσματος για τον οποίο υπάρχει ευθύνη του οφειλέτη, υπάρχουν οι περιπτώσεις κατά τις οποίες η ζημία του δανειστή δεν μπορεί να αποδοθεί σε υπαίτια συμπεριφορά του οφειλέτη. Αυτές οι περιπτώσεις αποτελούν τα τυχαία γεγονότα. Δηλαδή εκεί που τελειώνει η αμέλεια αρχίζουν τα τυχερά.
Έτσι, τυχαίο γεγονός ή τυχηρό (κατά την παλαιότερη έκφραση) είναι εκείνο που δεν μπορεί να αποδοθεί σε δόλο ή αμέλεια του οφειλέτη και το οποίο δεν μπορούσε να προβλεφθεί από το μέσο συνετό άνθρωπο, όπως είναι ένα φυσικό γεγονός (σεισμός, πλημμύρες, ανεμοθύελλες) ή ενέργειες τρίτου (π.χ. τρίτος καταστρέφει την οφειλόμενη παροχή).
Με κριτήριο την αναγνώριση ή μη, από το νόμο ή τη σύμβαση, ευθύνης του οφειλέτη για τα τυχηρά, γίνεται από τη θεωρία η διάκριση μεταξύ τυχηρών με στενή έννοια (αυτά για τα οποία αναγνωρίζεται ευθύνη) και τυχηρών με ευρεία έννοια (αυτά για τα οποία ισχύει το ανεύθυνο).
