Του Βασίλη Παζόπουλου
Από τότε που συνέβη η εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία, ο κόσμος έχει εισέλθει σε μια νέα φάση. Σαν να έχει συμβεί ένας σεισμός στον χρόνο που διαχώρισε αμετάκλητα τις τεκτονικές πλάκες του παρελθόντος. Η μερική αμφισβήτηση των δεδομένων της μεταψυχροπολεμικής εποχής τείνει να μετασχηματιστεί σε συνολική αναθεώρηση.
Οι συνθήκες που είχαν οδηγήσει στην παγκοσμιοποίηση, φαίνεται να καταρρέουν με την ταχύτητα που κατάρρευσε το Ανατολικό μπλοκ, με αφορμή την πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989. Ήταν η περίοδος από την οποία εμπνεύστηκε ο Φράνσις Φουκουγιάμα (Francis Fukuyama) την άποψη ότι πλησιάζουμε στο «Τέλος της Ιστορίας». Η επικράτηση σε ολόκληρη την ανθρωπότητα ενός κοινού οικονομικού και πολιτικού προτύπου που περιλάμβανε οικονομία της αγοράς, δημοκρατία, ατομικές ελευθερίες, σύμφωνα με τον συγγραφέα συνεπάγονταν την κατάργηση των αιτίων που οδηγούν στους πολέμους.
O Γιουβάλ Νώε Χαράρι (Yuval Noah Harari) συγγραφέας και ιστορικός στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, ισχυρίζεται στο «Homo Deus» πως η μεγάλη διαφορά της εποχής μας από τις προηγούμενες, είναι ότι περισσότεροι αυτοκτονούν από αυτούς που σκοτώνονται σε πολέμους, από τρομοκράτες ή εγκληματίες. Για πρώτη φορά στην ιστορία, κυβερνήσεις, εταιρίες και πολίτες, δεν συνυπολογίζουν τον πόλεμο ως πιθανό γεγονός στο άμεσο μέλλον.
Τις τελευταίες δεκαετίες οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο ξόδευαν κατά μέσο όρο μόνο το 6,5% του προϋπολογισμού τους στις ένοπλες δυνάμεις τους, ενώ δαπανούσαν πολύ περισσότερα για εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη και κοινωνική πρόνοια. Σήμερα το θεωρούμε δεδομένο, αλλά αποτελεί μια εκπληκτική πρόοδο. Για χιλιάδες χρόνια, οι στρατιωτικοί εξοπλισμοί αποτελούσαν μακράν το μεγαλύτερο κονδύλι στον προϋπολογισμό κάθε ηγεμόνα. Δεν ξόδευαν τίποτα στην εκπαίδευση ή στην ιατρική περίθαλψη των υπηκόων τους.
Στο ίδιο πνεύμα, ο Steven Pinker, καθηγητής ψυχολογίας στο Harvard, αποδεικνύει με εκατοντάδες στατιστικά στοιχεία και διαγράμματα, ότι η βία, ο πόλεμος, το έγκλημα και οι θάνατοι εξαιτίας αυτών των καταστάσεων, μειώνονται συνεχώς καθώς περνάνε οι αιώνες. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι παρά την τρομακτική αύξηση του πληθυσμού της γης, ζούμε στην πιο ειρηνική περίοδο της ανθρωπότητας.
Ωστόσο και παρά το ότι τα κίνητρα αποφυγής του πολέμου είναι περισσότερα από ότι σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο της σύγχρονης ιστορίας, τα τελευταία γεγονότα δεν επιβεβαιώνουν την αισιοδοξία αυτών των ισχυρισμών. Το αντίπαλο αφήγημα, του Σάμιουελ Χάντιγκτον (Samuel Huntington), «Η Σύγκρουση των Πολιτισμών» αποδεικνύεται πιο ρεαλιστικό. Αντί για έναν κόσμο ενοποιημένο χάρη στη σύγκλιση των αξιών και των ιδεών, προέκυψαν συμμαχίες που συγκροτήθηκαν με κριτήριο τη θρησκεία ή τα γεωπολιτικά συμφέροντα.
