Του Γιώργου Βάμβουκα,
Καθηγητής Οικονομικών και Οικονομετρίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Το σημερινό μας δοκίμιο αποτελεί αφιέρωμα για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821. Όταν ο Ιωάννης Καποδίστριας (1776-1831) τον Ιανουάριο του 1828 ανέλαβε Κυβερνήτης της Ελλάδος, έθεσε ως βασικές του προτεραιότητες την κυκλοφορία εθνικού νομίσματος και την δημιουργία μιας γνήσιας ελληνικής τράπεζας. Η Φιλική Εταιρεία είχε ως έμβλημα τον Φοίνικα που αντικατόπτριζε την αναγέννηση της Ελλάδας. Ο Φοίνικας αποτέλεσε το πρώτο νόμισμα της Ελλάδας και υποδιαιρείτο σε 100 λεπτά. Οι υποδιαιρέσεις του αργυρού φοίνικα ήταν σε χαλκό. Η κυκλοφορία των πρώτων αργυρών και χάλκινων φοινίκων έγινε το Μάιο του 1829. Οι αργυροί φοίνικες έφεραν ως αρχικό έτος κυκλοφορίας το 1828, συμβολίζοντας έτσι την αναγέννηση του νεοελληνικού έθνους εκ των ερειπίων του. Σημειωτέον ότι την περίοδο 1821-1828, το τουρκικό γρόσι αποτελούσε το κυρίαρχο νόμισμα στις εγχώριες συναλλαγές του υπό εκκόλαψη ελληνικού κράτους.
Η ίδρυση ελληνικής τράπεζας κρινόταν επιτακτική και αναγκαία για την στήριξη των Δημοσίων Οικονομικών και τη χρηματοδότηση επενδυτικών έργων για την ανάπτυξη του εκκολαπτόμενου νεοελληνικού κράτους. Με ψήφισμα της 2ας Φεβρουαρίου 1828 αποφασίστηκε η ίδρυση της “Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας”. Με διάταγμα της 3ης Φεβρουαρίου 1830, το μετοχικό κεφάλαιο της τράπεζας προσδιορίστηκε σε 6.472 μετοχές. Εκάστη μετοχή είχε ονομαστική αξία 500 φοίνικες και άρα η συνολική αξία του μετοχικού κεφαλαίου της τράπεζας οριζόταν σε 3.236.000 φοίνικες.
Από τις λειτουργίες της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας εξαρτιόταν η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και η απαγκίστρωση της Ελλάδας από το ξένο κεφάλαιο. Οι κύριες λειτουργίες της Τράπεζας ήταν η κοπή και η κυκλοφορία εθνικού νομίσματος, η παροχή κινήτρων για την προσέλκυση καταθετικών πόρων, η στήριξη των δημοσίων οικονομικών μέσω εσωτερικού δανεισμού και η χορήγηση δανείων για παραγωγικούς αναπτυξιακούς σκοπούς.
Η πλειοψηφία του ελληνικού λαού ζούσε στη φτώχεια και τη δυστυχία. Οι φτωχοί πολίτες δεν είχαν τη δυνατότητα να αποταμιεύουν χρήματα, τα οποία στη συνέχεια θα κατέθεταν στην νεότευκτη τράπεζα. Συνεπώς, οι πλούσιοι Έλληνες, εντός και εκτός Ελλάδας, είχαν χρέος για την επιβίωση της πατρίδας να στήριζαν το εγχείρημα της υπό ίδρυσης εθνικής τράπεζας. Ο Καποδίστριας πίστευε ότι οι εύποροι Έλληνες θα συμμετείχαν, όχι μόνο στην αγορά των 3.236.000 μετοχών, αλλά και στη δημιουργία των πρώτων καταθετικών πόρων της νεοσύστατης τράπεζας.