Του Νικόλαου Παναγιωτόπουλου*
Με αφορμή τη συζήτηση που άρχισε με την πρωτοβουλία της κυβέρνησης σχετικά με τον επαναπατρισμό όσων επιστημόνων έφυγαν τα χρόνια της κρίσης -και όχι μόνο- για να εργαστούν στο εξωτερικό, θα άξιζε τον κόπο να δούμε γιατί κατά τη γνώμη μας κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον.
Θα ήθελα αρχικά να ξεκαθαρίσω ότι διαφωνώ με το κλισέ ότι "στο εξωτερικό φεύγουν τα καλύτερα μυαλά". Και δεν το κάνω θεωρητικά αλλά έχοντας στο περιβάλλον μου έναν μεγάλο αριθμό συναδέλφων που έφυγαν στο εξωτερικό θα μιλήσω πρακτικά. Είναι αλήθεια ότι πάντοτε μας εντυπωσίαζε καθετί που γινόταν ή ερχόταν από το εξωτερικό. Μολονότι με μεγάλη δυσκολία αποδεχόμαστε κάποιες αλλαγές στο εσωτερικό, θαυμάζουμε αυτά που γίνονται στο εξωτερικό, συχνά χωρίς να τα εξετάσουμε σε βάθος. Στο εξωτερικό φεύγουν πολλών κατηγοριών ιατροί. Άλλοι θα το έκαναν έτσι και αλλιώς γιατί στοχεύουν σε καριέρα και έρευνα. Αυτοί έφυγαν γιατί στη χώρα μας δεν υπάρχουν ανάλογες προοπτικές. Που να εργαστούν; Σε ένα πανεπιστήμιο που οι επιλογές του είναι κυρίως οικογενειοκρατικές; Αν φτιάξει κάποιος το γενεαλογικό δέντρο όσων χρίζονται πανεπιστημιακοί με νόμιμες κατά τα άλλα διαδικασίες -αλλά όχι πάντως πάντα ηθικές- θα ανακαλύψει σε πολλά του σημεία ότι μέλη της οικογένειας τους (εξ αγχιστείας ή εξ αίματος) είναι παλαιοί ή εν ενεργεία καθηγητές ή σχετιζόμενοι με το πανεπιστήμιο παντοιοτρόπως.
Ένας φιλόδοξος νέος, με προϋποθέσεις και πολλή διάθεση για δουλειά έχει μηδαμινές πιθανότητες να μπει στο πανεπιστήμιο αν δεν συνδεθεί με κάποιον τρόπο άμεσα ή μέσω ισχυρών γνωστών με τους καθηγητές. Αλλά και αν κάτι τέτοιο συμβεί θα αναλωθεί σε δεύτερους ρόλους σε ένα σύστημα που η ερευνητική πρωτογενής εργασία είναι μικρή και η κατάσταση στα πανεπιστήμια γνωστή. Για όσους είναι έτοιμοι να αναφέρουν επιστημονικές εργασίες και συμμετοχές σε διεθνή συνέδρια από τις πανεπιστημιακές κλινικές θα πρέπει κάποια στιγμή να ανατρέξει στον τρόπο που κάποιες πανεπιστημιακές κλινικές γίνονται μηχανές μαζικής παραγωγής εργασιών που όμως δε συνεισφέρουν επί της ουσίας στην πρόοδο της επιστήμης αλλά στον εμπλουτισμό του βιογραφικού κάποιων. Αφού λοιπόν οι ακαδημαϊκές πόρτες είναι σχισμές που δεν χωρούν παρά οι μυημένοι το εξωτερικό είναι η μοναδική διέξοδος. Ποιος από αυτούς που κάνουν σοβαρή ακαδημαϊκή καριέρα στο εξωτερικό θα γυρίσει πίσω; Χαιρόμαστε όταν βλέπουμε στα μεγάλα διεθνή συνέδρια επιφανείς συμπατριώτες μας που παρουσιάζουν ερευνητικές εργασίες από μεγάλα κέντρα του εξωτερικού.
Είναι πολύ λυπηρό όμως που στα ίδια συνέδρια δεν παρουσιάζουν κάτι ουσιαστικό Έλληνες του εσωτερικού παρά μόνο ελάχιστοι, μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού και αν. Αν κάποιοι αποφασίσουν να πάρουν κάποια πανεπιστημιακή θέση προερχόμενοι από μεγάλη καριέρα στα πανεπιστήμια του εξωτερικού είναι πολύ πιθανόν ότι θα τους υποσκελίσουν κάποιοι νεοσσοί από το εσωτερικό, αρεστοί στο εγχώριο σύστημα. Γι’ αυτό θα παραμείνουν στο εξωτερικό και θα συνεχίσουν να εξελίσσονται κατά τις δυνατότητές τους.
