Εντονη ανησυχία σε επιχειρήσεις και μεγάλους καταθέτες φέρνει η σεναριολογία για την επιβολή αρνητικών επιτοκίων από τις ελληνικές τράπεζες. Αν και προς το παρόν καμία ελληνική τράπεζα δεν έχει ανακοινώσει σχέδια σε αυτή την κατεύθυνση, έμπειροι αναλυτές του κλάδου τονίζουν ότι όλα τα κομμάτια του «παζλ» είναι ήδη στο τραπέζι.
Ο υψηλός πληθωρισμός που θα παραμείνει περισσότερο από όσο προβλεπόταν αρχικά, οι αυξανόμενες καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα και η νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στα βασικά επιτόκια ωθούν τις τράπεζες σε αναζήτηση δοκιμασμένων μεθόδων για την ενίσχυση και προφύλαξη της κερδοφορίας τους. Το μέτρο δεν θα ήταν ανώδυνο. Με τις τιμές να έχουν πάρει την… ανηφόρα, το χρήμα χάνει την αξία του, και αν παράλληλα το να διατηρείς καταθέσεις σημαίνει ότι θα πληρώνεις και «φύλακτρα», τότε πολλοί θα αναζητήσουν νέο λιμάνι για τα κεφάλαιά τους.
«Ποινές»
Το βασικό σενάριο που φέρεται να εξετάζεται προβλέπει αρνητικά επιτόκια για τις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ, με έμφαση στα κεφάλαια των εταιριών. Δεδομένου ότι υπάρχει υπερβάλλουσα ρευστότητα που «λιμνάζει» στους καταθετικούς λογαριασμούς και λόγω της κατάστασης στην ελληνική οικονομία, οι καταθέσεις που δεν μετατρέπονται εύκολα σε δάνεια αρχίζουν να έχουν κόστος για τα τραπεζικά ιδρύματα. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, από την αρχή του 2021 έως τον Νοέμβριο οι καταθέσεις αυξήθηκαν κατά 12,5 δισ. ευρώ και η βασική εκτίμηση τοποθετεί τη συνολική αύξηση σε 15 δισ. ευρώ το 2021. Μια ματιά στο εξωτερικό δείχνει ότι στην Κύπρο, τη Δανία, το Βέλγιο, την Ιρλανδία, τη Σλοβακία, την Ελβετία, τη Γερμανία, την Ιαπωνία και αλλού τα αρνητικά επιτόκια ήδη υπάρχουν. Οι τρόποι να εισαγάγεις «φύλακτρα» σε καταθέσεις είναι πολλοί. Υπάρχουν παραδείγματα για χρέωση λειτουργίας του λογαριασμού συνήθως ανά εξάμηνο ή έτος, έξτρα χρέωση για λογαριασμούς που, ενώ έχουν χρήματα, βρίσκονται σε ακινησία για ένα διάστημα, ενώ το αρνητικό επιτόκιο εντοπίζεται συχνότερα σε επιχειρηματικούς λογαριασμούς και φτάνει μέχρι και τη μισή ποσοστιαία μονάδα. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι οι μικροκαταθέτες δεν επηρεάζονται άμεσα, αλλά δεδομένου ότι η οικονομία είναι συγκοινωνούν δοχείο, οι επιπτώσεις θα άγγιζαν το σύνολο της οικονομίας.
Η ΕΚΤ
Από τα μέσα του 2014 η ΕΚΤ υιοθέτησε αρνητικά καταθετικά επιτόκια ως αποτέλεσμα του χαμηλού πληθωρισμού και της αναιμικής ανάπτυξης, κατάσταση που χειροτέρευσε λόγω της πανδημίας. Τώρα, η πλεονάζουσα ρευστότητα των ευρωπαϊκών τραπεζών που καταλήγει στην ΕΚΤ χρεώνεται με αρνητικό επιτόκιο 0,5%. Ο γενικός κανόνας θέλει όταν ο πληθωρισμός είναι πολύ υψηλός να αυξάνεις τα επιτόκια, με αποτέλεσμα ο δανεισμός να γίνεται ακριβότερος και η αποταμίευση ελκυστικότερη. Πολλοί κοιτούν τις επόμενες κινήσεις της Φρανκφούρτης, ελπίζοντας σε αύξηση των επιτοκίων, όμως το εσωτερικό της ΕΚΤ φαίνεται διχασμένο για το θέμα και επικρατεί η άποψη πως ο πληθωρισμός είναι παροδικός, οπότε δεν χρειάζονται άμεσα διορθωτικές κινήσεις.