Ο στασιμοπληθωρισμός, που μέχρι πρόσφατα αποτελούσε τη μεγάλη απειλή, τώρα γίνεται πραγματικότητα, όπως μαρτυρεί πλήθος στοιχείων που σχετίζονται με τους ρυθμούς ανάπτυξης και τον πληθωρισμό στις δύο όχθες του Ατλαντικού, τα οποία επιβεβαιώνουν τον ορισμό του στασιμοπληθωρισμού: οι ρυθμοί ανάπτυξης πιέζονται προς τα κάτω, στα όρια της στασιμότητας ή και της ύφεσης, ενώ η πτωτική πορεία του πληθωρισμού ανακόπτεται και μάλιστα αντιστρέφεται, με ασθενικές αλλά σαφείς τάσεις ανόδου.
Αν είναι πρόωρο να πούμε ότι ο στασιμοπληθωρισμός «είναι εδώ», καθώς τα στοιχεία δεν είναι από ποσοτική άποψη εντυπωσιακά και αφορούν το διάστημα του τελευταίου διμήνου, είναι πάντως απολύτως έγκυρο να πούμε ότι ο στασιμοπληθωρισμός είναι ante portas – σε ΗΠΑ και Ευρώπη.
Το γεγονός αυτό εξηγεί την αμηχανία που αναδίδουν οι ανακοινώσεις των κεντρικών τραπεζών αλλά και δηλώσεις στελεχών τους τον τελευταίο μήνα. Αν μια συνεπής και ταχύτατη ως προς τους ρυθμούς της πολιτική αύξησης των επιτοκίων έφερε την οικονομία στα πρόθυρα της ύφεσης χωρίς να καταφέρει να κάμψει τον πληθωρισμό, τότε είμαστε μπροστά στα τυπικά γνωρίσματα του στασιμοπληθωρισμού.
ΗΠΑ
Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία δείχνουν σαφείς τάσεις ανάκαμψης του πληθωρισμού:
● Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού ακολουθεί αυξητική πορεία μετά τον Ιούνιο. Τον Ιούλιο αυξήθηκε σε 3,2% από 3,0% τον Ιούνιο και τον Αύγουστο κατέγραψε νέα αύξηση στο 3,7% πάνω από τις προβλέψεις της αγοράς για 3,6%.
● Ακόμη πιο ουσιαστικό είναι ότι ανακάμπτουν οι πληθωριστικές προσδοκίες, καθώς «εξάπτονται» από πρώιμα σχετικά στοιχεία που αναμένεται να επιδράσουν στο επόμενο διάστημα. Οι τιμές παραγωγού αυξήθηκαν κατά 0,7% τον Αύγουστο, στο υψηλότερο σημείο από τον Ιούνιο του 2022, διαψεύδοντας τις προσδοκίες της αγοράς για άνοδο μόνο κατά 0,4%. Ακόμη σημαντικότερη, όμως, είναι η ανοδική τάση του τελευταίου διαστήματος στις τιμές του πετρελαίου. Οι τιμές του αργού WTI ξεπέρασαν τα 93 δολάρια, το υψηλότερο επίπεδο από τον περασμένο Νοέμβριο.
● Τους επόμενους μήνες ο ετήσιος πληθωρισμός αναμένεται να δεχθεί πιέσεις προς τα πάνω και εξαιτίας της «επίπτωσης βάσης», του γεγονότος δηλαδή ότι τους αντίστοιχους περυσινούς μήνες ο πληθωρισμός ήταν σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με το πρώτο οκτάμηνο του έτους.
Το συμπέρασμα είναι ότι ο πληθωρισμός ανακάμπτει στις ΗΠΑ. Αυτό συνδυάζεται με μια ασθενική ανάκαμψη της οικονομίας το β΄ τρίμηνο του έτους αλλά και με πιο πρόσφατα στοιχεία που προοιωνίζονται οικονομική κάμψη. Αυτό που στις ΗΠΑ αναφέρεται ως Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν αυξήθηκε με ρυθμό 1,3% το β΄ τρίμηνο του έτους, από 0,1% το α΄ τρίμηνο. Ενα πιο πρόσφατο μέτρο της οικονομικής δραστηριότητας, που είναι οι αιτήσεις για στεγαστικά δάνεια, κινείται πτωτικά: οι αιτήσεις στεγαστικών δανείων μειώθηκαν κατά 0,8% την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, φτάνοντας σε νέο ιστορικό χαμηλό από τον Δεκέμβριο του 1996.
Το συμπέρασμα είναι μάλλον απογοητευτικό: τα τρέχοντα, υψηλά επίπεδα επιτοκίων του δολαρίου είναι ανίκανα να κάμψουν σταθερά τον πληθωρισμό, παρότι οι ρυθμοί ανάπτυξης κινούνται οριακά πάνω από τα επίπεδα της στασιμότητας. Η αμερικανική κεντρική τράπεζα είναι μπροστά σε σκληρό δίλημμα και αναμένονται με μεγάλο ενδιαφέρον οι αποφάσεις κατά τη συνεδρίασή της την επόμενη Τετάρτη.
Ευρώπη
Στην Ευρώπη τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα, καθώς εδώ ανακάμπτει… μόνο ο πληθωρισμός. Συγκεκριμένα:
● Τον Ιούλιο του 2023 οι τράπεζες ανέφεραν έντονη καθαρή μείωση της ζήτησης για δάνεια και για διεύρυνση των πιστωτικών ορίων από τις επιχειρήσεις, που έπεσε σε ιστορικό χαμηλό από την έναρξη της έρευνας το 2003! Πρόκειται για σαφή ένδειξη επιβράδυνσης των επενδύσεων και επομένως των ρυθμών ανάπτυξης.
● Τον Ιούνιο του 2023 η παραγωγή υπηρεσιών εξαιρουμένων των δημόσιων και των χρηματο-οικονομικών) μειώθηκε κατά 0,5% στη ζώνη του ευρώ.
● Το δεύτερο τρίμηνο του 2023 ο αριθμός των δηλώσεων πτώχευσης των επιχειρήσεων της Ε.Ε. αυξήθηκε κατά 8,4%, στο υψηλότερο επίπεδο από την έναρξη της συλλογής δεδομένων το 2015!
● Η βιομηχανική παραγωγή της ζώνης του ευρώ μειώθηκε κατά 1,1% τον Ιούλιο σε σχέση με τον Ιούνιο, ξεπερνώντας κατά πολύ την αναμενόμενη μείωση κατά 0,7% – η πρώτη στροφή σε αρνητικό έδαφος έπειτα από ένα τρίμηνο.
Πληθωρισμός και επιτόκια
Τους τελευταίους τρεις μήνες (Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος) είναι φανερό ότι η πτωτική πορεία του πληθωρισμού, με κριτήριο τη μεταβολή σε ετήσια βάση, ανακόπτεται: τον Ιούνιο ήταν 5,5%, τον Ιούλιο 5,3% και τον Αύγουστο 5,3%. Ωστόσο, οι μετρήσεις σε ετήσια βάση λένε μόνο πόσο αυξήθηκαν οι τιμές φέτος σε σχέση με τον ίδιο μήνα πέρυσι. Δεν αποκαλύπτουν τη συνολική πίεση στις τιμές το 2022 και το 2023. Αυτή η συνολική πίεση παρέμεινε σταθερή σε επίπεδα πάνω από το 14% για όλους τους μήνες από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Αύγουστο και μάλιστα το τελευταίο δίμηνο ανέκαμψε καθαρά – έστω και ασθενικά.
Η ανάκαμψη αυτή αναμένεται ότι θα ενισχυθεί τους φθινοπωρινούς μήνες για δύο σημαντικούς λόγους: Πρώτον, εξαιτίας της «επίπτωσης βάσης» και, δεύτερον, εξαιτίας της επίδρασης του νέου κύματος αυξήσεων σε ενεργειακά προϊόντα, τομέας όπου η Ε.Ε. είναι καθαρή εισαγωγέας.
Τούτων δοθέντων, η Ευρώπη –και η κεντρική της τράπεζα– έχει πιο σαφή δείγματα εγκλωβισμού σε στασιμοπληθωρισμό και άρα είναι σε πιο δεινή θέση. Συνολικά, όμως, τα στοιχεία τεκμηριώνουν ότι χωρίς το μόνιμο «μαστίγιο» των υψηλών επιτοκίων –με την αναπόφευκτη συνέπεια της ύφεσης– ο πληθωρισμός δεν μπορεί να τιθασευτεί σύμφωνα με τους στόχους των κεντρικών τραπεζών…
