«Τέλος» στα όποια μέτρα «στήριξης» των νοικοκυριών βάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναφορικά με την επιδότηση του ηλεκτρικού ρεύματος. Το γεγονός αυτό έρχεται σε μια στιγμή, που αν και η τιμή τόσο του φυσικού αερίου όσο και του ρεύματος έχει μειωθεί σε σχέση με τα υψηλά των περασμένων ετών, εντούτοις, το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μια εκ νέου αύξησή της. Μάλιστα, η απόσυρση της όποιας στήριξης, σε συνδυασμό με τους απρόβλεπτους παράγοντες (π.χ. αν ο χειμώνας είναι βαρύτερος από τον περσινό ή τη ζήτηση αερίου από την Κίνα), ενδέχεται να οδηγήσει σε νέα εκτόξευση των τιμών του ρεύματος.
Η διεθνής τιμή του φυσικού αερίου, αν και αυξήθηκε σχετικά τις τελευταίες ημέρες, από 23 σε 38 ευρώ ανά μεγαβατώρα, εντούτοις κυμαίνεται σε επίπεδα 90% χαμηλότερα από το ιστορικό υψηλό των 303 ευρώ που είχε φθάσει τον περυσινό Αύγουστο. Η μέση τιμή του ρεύματος στο Χρηματιστήριο Ενέργειας διαμορφώθηκε κατά το πρώτο πεντάμηνο του έτους στα 152 ευρώ ανά μεγαβατώρα (τον Μάιο ήταν 115 ευρώ και στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου έπεσε στα 84 ευρώ) έναντι 306 ευρώ που ήταν η μέση τιμή το 2022 και 454 ευρώ που είχε φθάσει τον Αύγουστο 2022.
Η αποκλιμάκωση των τιμών έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση των κονδυλίων επιδότησης των καταναλωτών, καθώς οι τελικές τιμές που διαμορφώνονται στην αγορά από τους προμηθευτές προσέγγισαν ή και υποχώρησαν κάτω από το επίπεδο των 15-16 λεπτών που ήταν ο στόχος των κρατικών επιδοτήσεων. Η κρατική επιδότηση στα οικιακά τιμολόγια για τους μήνες Μάιο και Ιούνιο περιορίστηκε σε μόλις 1,5 λεπτό ανά κιλοβατώρα (ενώ πέρυσι τον Αύγουστο ήταν 64 λεπτά ανά κιλοβατώρα).
Κομισιόν: «Τέλος» στα μέτρα στήριξης στο ρεύμα
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάλεσε τις χώρες-μέλη να προχωρήσουν το επόμενο διάστημα σε απόσυρση των έκτακτων μέτρων στην αγορά ενέργειας. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι η κρίση δεν έχει τελειώσει και ότι πιθανή αύξηση της ζήτησης φυσικού αερίου από την Κίνα σε συνδυασμό με το ενδεχόμενο ο επόμενος χειμώνας να είναι βαρύτερος από τον περυσινό μπορεί να οδηγήσουν σε νέα άνοδο των τιμών του φυσικού αερίου και κατ’ επέκταση της ηλεκτρικής ενέργειας.
Το πόσο εύθραυστες είναι οι ισορροπίες στην αγορά φαίνεται από το γεγονός ότι, το πρώτο 15θήμερο του Ιουνίου, η διεθνής τιμή του φυσικού αερίου στο Χρηματιστήριο της Ολλανδίας αυξήθηκε κατά 65% με αφορμή τη διακοπή ροής από κοιτάσματα της Νορβηγίας, όπως αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Τι θα ισχύει από την 1η Οκτωβρίου
Ενόψει της απόσυρσης των έκτακτων μέτρων στην αγορά ενέργειας, η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων προχωρά στην προετοιμασία του νέου πλαισίου που θα ισχύσει από 1ης Οκτωβρίου σε ό,τι αφορά στις σχέσεις καταναλωτών – προμηθευτών.
Σύμφωνα με τις προτάσεις που τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση, η αλλαγή προμηθευτή για όσους έχουν κυμαινόμενα τιμολόγια (είναι η πλειονότητα) θα εξακολουθήσει να γίνεται χωρίς πέναλτι, ενώ τα προϊόντα που θα είναι διαθέσιμα στους καταναλωτές διακρίνονται σε τέσσερις κατηγορίες: σταθερά, κυμαινόμενα με προηγούμενη γνωστοποίηση της τιμής, κυμαινόμενα με εκ των υστέρων γνωστοποίηση τιμής και δυναμικά για όσους έχουν έξυπνους μετρητές. Το σύνολο των τιμολογίων θα εξακολουθήσει να αναρτάται στην ιστοσελίδα της Αρχής καθώς και στο εργαλείο σύγκρισης τιμών.
Αξίζει να σημειωθεί και προηγούμενη επισήμανση της Αρχής, σύμφωνα με την οποία οι υφιστάμενοι πελάτες ενός προμηθευτή που προσφέρει χαμηλά τιμολόγια μόνο για νέους πελάτες, προκειμένου να αυξήσει το μερίδιο αγοράς του, έχουν δικαίωμα να ζητήσουν να ενταχθούν στο φθηνότερο τιμολόγιο χωρίς χρέωση.
Επανέρχεται η ρήτρα αναπροσαρμογής στο ρεύμα, ενώ η ακρίβεια συνεχίζει να «θερίζει»
Μήνα με τον μήνα ο εφιάλτης της ακρίβειας γίνεται όλο και μεγαλύτερος για τα λαϊκά νοικοκυριά. Τα λαϊκά νοικοκυριά έχουν φτάσει πλέον στο σημείο να δαπανούν για φαγητό και στέγαση το 60% του εισοδήματός τους, την ίδια στιγμή που οι μισθοί παραμένουν καθηλωμένοι στα επίπεδα που ήταν πριν από 10 και 15 χρόνια. Και, βέβαια, δεν υπάρχει καμία προοπτική αύξησής του, μιας και τα αντιλαϊκά προαπαιτούμενα του Ταμείου Ανάκαμψης, το κοινό πρόγραμμα δηλαδή της ΝΔ, του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ, αλλά και το Μεσοπρόθεσμο της κυβέρνησης, το οποίο έχει κατατεθεί στην Κομισιόν, ξεκαθαρίζουν ότι αυτή η κατάσταση δεν θα αλλάξει.
Συνολικά η αύξηση των τιμών των τροφίμων κατά 25% στη διετία Μάιος 2021 – Μάιος 2023 κοστίζει περισσότερα από 300 εκατ. ευρώ τον μήνα στα ελληνικά νοικοκυριά!
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, μέσα σε έναν χρόνο (Μάιος 2022 – Μάιος 2023) οι μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών στα ράφια των σούπερ μάρκετ ήταν σε γαλακτοκομικά και αυγά (18%), λάδια και λίπη (15,8%), κρέατα (11,9%), ψωμί (11,1%), καφέ (13,2%), ζάχαρη, σοκολάτες και γλυκά (10,3%), μεταλλικό νερό, αναψυκτικά και χυμούς (12,9%) και 14,2% στα λοιπά τρόφιμα.
Οι ανατιμήσεις πλέον γίνονται κατά ριπάς – είναι χαρακτηριστικό ότι για την περίοδο Απρίλιος – Μάιος 2023 σημειώθηκε αύξηση: Αλεύρι 8%, νωπά φρούτα 7,6%, ρύζι 5,4%, παγωτά 5,4%, αναψυκτικά 5,3%, ελαιόλαδο 4,4%, πατάτες 4,3%, αυγά 4%. Επιπλέον, σημειώνονται αυξήσεις και στις τιμές στα καλοκαιρινά φρούτα. Συγκεκριμένα, οι τιμές φρούτων σε λαϊκή αγορά, μανάβικο και σούπερ μάρκετ κυμαίνονται ως εξής:
Κεράσια: 5 – 6,90 ευρώ/κιλό και 6 – 7,50 ευρώ/κιλό. Νεκταρίνια: 2,5 ευρώ/κιλό και 4 – 4,50 ευρώ/κιλό. Ροδάκινα: 2 – 2,5 ευρώ/κιλό και 3 – 3,50 ευρώ/κιλό. Βερίκοκα: 2 – 2,5 ευρώ/κιλό και 2 – 4 ευρώ/κιλό. Καρπούζι: 0,90 – 1,10 ευρώ/κιλό και 1,40 – 1,55 ευρώ/κιλό. Πεπόνι: 1,50 – 1,60 ευρώ/κιλό και 1,99 – 2,98 ευρώ/κιλό. Φράουλες: 2 – 2,30 ευρώ/κιλό και 4,50 ευρώ/κιλό.
Στο μεταξύ, τα στοιχεία δείχνουν ότι κλείνει η «ψαλίδα» στο κόστος ανάμεσα στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και στα επώνυμα προϊόντα. Χαρακτηριστικά, το πρώτο τετράμηνο του 2023 η μεσοσταθμική αύξηση της τιμής των συγκεκριμένων προϊόντων άγγιξε το 16,4%, ποσοστό υπερδιπλάσιο από αυτό των επώνυμων προϊόντων, που κινήθηκε στο 6%. Ενα καλάθι με 60 προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας που τον Δεκέμβριο του 2022 κόστιζε 150 ευρώ, στα τέλη Απριλίου κόστιζε 174,6 ευρώ.
Ποιοι πλήττονται περισσότερο
Τα νοικοκυριά που έχουν πληγεί περισσότερο είναι εκείνα με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, καθώς πλέον αναγκάζονται να διαθέσουν ακόμα και πάνω από το ένα τέταρτο του μηνιαίου εισοδήματός τους για να καλύψουν τις διατροφικές ανάγκες χωρίς να προχωρήσουν σε περικοπές αγορών.
Τα ποσοστά του εισοδήματος που διαθέτει το κάθε νοικοκυριό προκειμένου να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες αποτυπώνονται στις ετήσιες έρευνες οικογενειακών προϋπολογισμών της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, οι οποίες με τη σειρά τους λαμβάνονται υπόψη για να διαμορφώνεται το «καλάθι» του πληθωρισμού. Η τελευταία έρευνα στηρίχτηκε σε στοιχεία που αφορούσαν την περίοδο πριν από τα μέσα του 2021, όταν και ξεκίνησε το κύμα ακρίβειας στην αγορά.
Ετσι, είναι βάσιμο να συμπεράνει κανείς ότι η δαπάνη που καταγράφεται στην έρευνα του οικογενειακού προϋπολογισμού έχει αυξηθεί κατά τουλάχιστον 25%.
Η μέση δαπάνη για τα τρόφιμα των περίπου 4,1 εκατομμυρίων νοικοκυριών, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα οικογενειακών προϋπολογισμών (νεότερα στοιχεία θα ανακοινωθούν τον Σεπτέμβριο), ήταν 308 ευρώ τον μήνα. Αρα, για την αγορά των ίδιων προϊόντων σήμερα – και με δεδομένη την ανατίμηση κατά 25% – απαιτούνται περίπου 385 ευρώ, ενώ όσο συνεχίζονται οι αυξήσεις τόσο ανεβαίνει και ο συνολικός λογαριασμός. Κατά συνέπεια, ενώ για την αγορά των ίδιων προϊόντων με τα οποία γέμιζαν κάθε μήνα τα καλάθια των νοικοκυριών το 2021 απαιτούνταν 1,25 δισ. ευρώ σε μηνιαία βάση, πλέον ο λογαριασμός έχει ανέβει στα 1,56 δισ. ευρώ.
Επανέρχεται η ρήτρα αναπροσαρμογής στο ρεύμα
Στα βάσανα των λαϊκών νοικοκυριών θα προστεθεί ένα ακόμα, αφού από 1η Οκτωβρίου επανέρχεται η περιβόητη ρήτρα αναπροσαρμογής στα κυμαινόμενα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος.
Στην πραγματικότητα η ρήτρα δεν είχε φύγει ποτέ, καθώς είχε ενσωματωθεί στις χρεώσεις του ρεύματος, με αποτέλεσμα οι όμιλοι της Ενέργειας να συνεχίζουν να βγάζουν τεράστια κέρδη από την πληρωμή των λογαριασμών από τους καταναλωτές, αλλά και από τις επιδοτήσεις της κυβέρνησης με χρήματα από τον προϋπολογισμό και το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης, που προέρχονται και πάλι από τα λαϊκά νοικοκυριά. Θυμίζουμε ότι οι τιμές στην Ενέργεια εκτοξεύτηκαν στο έδαφος της «απελευθέρωσης» της αγοράς Ενέργειας, με τη στρατηγική της «πράσινης μετάβασης» και τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, κατάσταση που επιδεινώθηκε με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (μέχρι πρόσφατα ΡΑΕ) προετοιμάζει την …επιστροφή στη ρήτρα αναπροσαρμογής, με ένα νέο πλαίσιο ρυθμιστικών κανόνων για τις σχέσεις των καταναλωτών με τους προμηθευτές. Στην ουσία αυτό που θα γίνει είναι ότι θα θωρακιστεί το ληστρικό πλαίσιο σε βάρος των νοικοκυριών και θα περάσει σαν «ρύθμιση της αγοράς για να μην υπάρχουν δυσάρεστες εκπλήξεις στους λογαριασμούς». Η διαδικασία διαβούλευσης – εξπρές για τους νέους κανόνες ρύθμισης λήγει την επόμενη Δευτέρα, με τη ΡΑΑΕΥ να ξεκαθαρίζει ότι δεν υπάρχει δυνατότητα για παράταση.
