Αυτό είναι το νέο δίκαιο του internet
Όταν μιλάμε για δίκαιο Internet στην εθνική μας, αλλά και την ενωσιακή έννομη τάξη, μια – πρωτοποριακή για την εποχή της – Οδηγία μας έρχεται στο μυαλό. Η Οδηγία 2000/31, που ενσωματώθηκε στο εθνικό μας δίκαιο με το π.δ. 131/2003.
Γράφει ο ΔΡ. Ευάγγελος Μαργαρίτης, Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
Ήδη πέρασαν 20 χρόνια, και τούτη την εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης και της Μηχανικής Μάθησης βρισκόμαστε στη χαραυγή δύο νέων νομικών κειμένων: Του DSA – Digital Services Act, και του DMA – Digital Markets Act.
Κανονισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα ισχύουν από το 2024 και αλλάζουν το τοπίο του Διαδικτύου.
Τι κοινό έχουν με το γνωστό μας GDPR? Πρόστιμα, βαριά, που απειλούνται σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.
Ας δούμε λίγο αναλυτικότερα τι αλλαγές θα φέρει στη καθημερινότητά μας το DSA, ο Κανονισμός για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες.
Θα τον χωρίσουμε σε δύο μέρη, αρχικά αυτό που τροποποιεί την οδηγία 2000/31 – άρθρα 3 έως 7, και αυτό που εισάγει νέες προβλέψεις – άρθρα 8 και επόμενα.
Ως προς την τροποποίηση της Οδηγίας 2000/31, συναντάμε ξανά την διάκριση των ενδιάμεσων υπηρεσιών σε υπηρεσίες απλής μετάδοσης (mere conduit), προσωρινής αποθήκευσης (caching) και φιλοξενίας (hosting). Εδώ, περιέχεται ένας γενικός κανόνας μη ευθύνης του παρόχου των ενδιάμεσων υπηρεσιών.
Ένας πάροχος θα πρέπει να μπορεί να επωφελείται από τις απαλλαγές από την ευθύνη για υπηρεσίες «απλής μετάδοσης» και «προσωρινής αποθήκευσης», όταν δεν εμπλέκεται με κανέναν τρόπο στις πληροφορίες που μεταδίδονται ή στις οποίες αποκτάται πρόσβαση. Αυτό συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, ότι ο πάροχος δεν τροποποιεί τις πληροφορίες που μεταδίδει ή στις οποίες παρέχει πρόσβαση. Ωστόσο, η απαίτηση αυτή δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι καλύπτει χειρισμούς τεχνικής φύσης, οι οποίοι πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια της μετάδοσης ή της πρόσβασης, εφόσον οι χειρισμοί αυτοί δεν αλλοιώνουν την ακεραιότητα των πληροφοριών που μεταδίδονται ή στις οποίες αποκτάται πρόσβαση.
Προκειμένου να επωφελείται από τις απαλλαγές από την ευθύνη για υπηρεσίες φιλοξενίας, ο πάροχος θα πρέπει, μόλις λάβει πραγματική γνώση ή αντιληφθεί ότι πρόκειται για παράνομες δραστηριότητες ή παράνομο περιεχόμενο, να ενεργεί άμεσα προκειμένου να αποσύρει το παράνομο περιεχόμενο ή να απενεργοποιήσει την πρόσβαση σε αυτό. Η απόσυρση ή η απενεργοποίηση της πρόσβασης θα πρέπει να πραγματοποιείται τηρουμένων των θεμελιωδών δικαιωμάτων των αποδεκτών της υπηρεσίας, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης και της πληροφόρησης. Ο πάροχος μπορεί να λάβει πραγματική γνώση ή να αντιληφθεί τον παράνομο χαρακτήρα του περιεχομένου, μεταξύ άλλων, μέσω αυτεπάγγελτων ερευνών ή μέσω ειδοποιήσεων που του υποβάλλουν φυσικά πρόσωπα ή οντότητες σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό, στον βαθμό που οι ειδοποιήσεις αυτές είναι επαρκώς ακριβείς και αρκούντως τεκμηριωμένες ώστε να δίνουν τη δυνατότητα σε επιμελή οικονομικό φορέα να εντοπίζει και να αξιολογεί εύλογα και, κατά περίπτωση, να λαμβάνει μέτρα κατά του εικαζόμενου παράνομου περιεχομένου. Ωστόσο, αυτή η πραγματική γνώση ή επίγνωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αποκτάται μόνο και μόνο για τον λόγο ότι ο πάροχος γνωρίζει, εν γένει, ότι η υπηρεσία του χρησιμοποιείται και για την αποθήκευση παράνομου περιεχομένου. Επιπλέον, το γεγονός ότι ένας πάροχος ευρετηριάζει αυτόματα περιεχόμενο που αναφορτώνεται στην υπηρεσία του, ότι διαθέτει λειτουργία αναζήτησης ή ότι συνιστά περιεχόμενο βάσει των προφίλ ή των προτιμήσεων των αποδεκτών της υπηρεσίας δεν αποτελεί επαρκή λόγο για να συναχθεί το συμπέρασμα ότι ο πάροχος αυτός έχει «συγκεκριμένη» γνώση παράνομων δραστηριοτήτων που ασκούνται στην πλατφόρμα ή παράνομου περιεχομένου που αποθηκεύεται σε αυτήν.
Ως προς τις λοιπές υποχρεώσεις των παρόχων ενδιάμεσων υπηρεσιών, το υποσύστημα του Κανονισμού Καταστρώνεται σε τρία επίπεδα:
1. Υποχρεώσεις που αφορούν όλους τους παρόχους
2. Υποχρεώσεις που αφορούν όλους τους παρόχους, εκτός μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων
3. Υποχρεώσεις που αφορούν τις “πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες – very large online platforms” και τις “πολύ μεγάλες μηχανές αναζήτησης – very large search engines”
1. Στο επίπεδο γενικών υποχρεώσεων για όλους τους παρόχους:
Ι. Θεσπίζεται υποχρέωση συμμόρφωσης κατόπιν παραλαβής εντολής ανάληψης δράσης κατά ενός ή περισσοτέρων συγκεκριμένων στοιχείων παράνομου περιεχομένου, ή κατόπιν παραλαβής εντολής παροχής συγκεκριμένων πληροφοριών σχετικά με έναν ή περισσότερους συγκεκριμένους μεμονωμένους αποδέκτες της
ΙΙ. Οι πάροχοι ενδιάμεσων υπηρεσιών ορίζουν ενιαίο σημείο επαφής που τους επιτρέπει την άμεση επικοινωνία, με ηλεκτρονικά μέσα, με τις αρχές των κρατών μελών, την Επιτροπή.
ΙΙΙ. Ορίζουν ενιαίο σημείο επαφής με τους χρήστες, το οποίο δεν βασίζεται αποκλειστικά σε αυτοματοποιημένα εργαλεία (chatbot).
IV. Πάροχοι υπηρεσιών φιλοξενίας θέτουν σε εφαρμογή μηχανισμούς που επιτρέπουν σε οποιοδήποτε πρόσωπο ή οντότητα να τους ειδοποιεί σχετικά με την ύπαρξη συγκεκριμένων πληροφοριακών στοιχείων στην υπηρεσία τους τα οποία το πρόσωπο ή η οντότητα θεωρεί παράνομο περιεχόμενο.
V. Οι πάροχοι υπηρεσιών φιλοξενίας παρέχουν σαφή και συγκεκριμένη αιτιολόγηση στους θιγόμενους αποδέκτες της υπηρεσίας για οποιονδήποτε από τους ακόλουθους περιορισμούς που επιβάλλονται τυχόν περιορισμούς της προβολής συγκεκριμένων πληροφοριακών στοιχείων που παρέχονται από τον αποδέκτη της υπηρεσίας, συμπεριλαμβανομένων της απόσυρσης περιεχομένου, της απενεργοποίησης της πρόσβασης σε περιεχόμενο, ή του υποβιβασμού περιεχομένου.
VI. Όταν ένας πάροχος υπηρεσιών φιλοξενίας αντιληφθεί τυχόν πληροφορίες που εγείρουν υπόνοια ότι έχει διαπραχθεί, διαπράττεται ή είναι πιθανό να διαπραχθεί ποινικό αδίκημα το οποίο συνεπάγεται απειλή για τη ζωή ή την ασφάλεια ενός ή περισσότερων προσώπων, ενημερώνει αμέσως τις αρχές επιβολής του νόμου ή τις δικαστικές αρχές του οικείου κράτους μέλους ή των οικείων κρατών μελών σχετικά με την υπόνοιά του και παρέχει όλες τις διαθέσιμες σχετικές πληροφορίες.
VII. Περιέχονται διατάξεις που εφαρμόζονται σε παρόχους επιγραμμικών πλατφορμών οι οποίοι επιτρέπουν στους καταναλωτές να συνάπτουν εξ αποστάσεως συμβάσεις με εμπόρους.
2. Πρόσθετες διατάξεις που εφαρμόζονται σε παρόχους επιγραμμικών πλατφορμών που δεν θεωρούνται πολύ μικρές ή μικρές επιχειρήσεις κατά την έννοια του παραρτήματος της σύστασης 2003/361/ΕΚ
I. Εσωτερικό σύστημα διαχείρισης καταγγελιών
II.Εξωδικαστική επίλυση διαφορών
III. Υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων σχετικά με τη διαφάνεια για τους παρόχους επιγραμμικών πλατφορμών
IV. Απαγόρευση Dark Patterns – Οι πάροχοι επιγραμμικών πλατφορμών δεν σχεδιάζουν, δεν οργανώνουν και δεν διαχειρίζονται τις επιγραμμικές διεπαφές τους κατά τρόπο που παραπλανά ή χειραγωγεί τους αποδέκτες της υπηρεσίας τους, ή κατά τρόπο που οδηγεί σε άλλου είδους ουσιώδη στρέβλωση ή περιορισμό της ικανότητας των αποδεκτών της υπηρεσίας τους να λαμβάνουν ελεύθερες αποφάσεις μετά λόγου γνώσεως.
V. Υποχρεώσεις σχετικά με τη διαφήμιση: οι πάροχοι επιγραμμικών πλατφορμών θα πρέπει να υποχρεούνται να διασφαλίζουν ότι οι αποδέκτες της υπηρεσίας έχουν στη διάθεσή τους ορισμένες εξατομικευμένες πληροφορίες οι οποίες είναι απαραίτητες προκειμένου να κατανοήσουν πότε και για λογαριασμό ποιου παρουσιάζονται οι διαφημίσεις. Θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι πληροφορίες είναι ευανάγνωστες, μεταξύ άλλων μέσω τυποποιημένων οπτικών ή ακουστικών σημάτων, σαφώς αναγνωρίσιμες και σαφείς για τον μέσο αποδέκτη της υπηρεσίας, και θα πρέπει να προσαρμόζονται στη φύση της επιγραμμικής διεπαφής της μεμονωμένης υπηρεσίας. Επιπλέον, οι αποδέκτες της υπηρεσίας θα πρέπει να έχουν άμεση πρόσβαση από τη διεπαφή στην οποία παρουσιάζονται οι διαφημίσεις σε πληροφορίες σχετικά με τις κύριες παραμέτρους που χρησιμοποιούνται προκειμένου να αποφασιστεί ότι μια συγκεκριμένη διαφήμιση θα παρουσιαστεί σε αυτούς, οι οποίες παρέχουν ουσιαστικές εξηγήσεις σχετικά με τη λογική που χρησιμοποιείται για τον σκοπό αυτόν, ακόμη και όταν αυτή βασίζεται σε κατάρτιση προφίλ. Οι εξηγήσεις αυτές θα πρέπει να περιλαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τη μέθοδο που χρησιμοποιείται για την παρουσίαση της διαφήμισης – για παράδειγμα εάν πρόκειται για συγκειμενική ή άλλου είδους διαφήμιση – και, κατά περίπτωση, τα βασικά κριτήρια κατάρτισης προφίλ που χρησιμοποιούνται· θα πρέπει επίσης να ενημερώνουν τον αποδέκτη σχετικά με τα μέσα που έχει στη διάθεσή του για να τροποποιήσει τα εν λόγω κριτήρια.
3. Πρόσθετες υποχρεώσεις παρόχων πολύ μεγάλων επιγραμμικών πλατφορμών και πολύ μεγάλων επιγραμμικών μηχανών αναζήτησης όσον αφορά τη διαχείριση συστημικών κινδύνων
Προβλέπεται Υιοθέτηση:
Ι. Μηχανισμών εκτίμησης αντίκτυπου των συστημάτων τους
ΙΙ. Αντιμετώπισης κινδύνων και Διαχείρισης κρίσεων
III. Διενέργεια Ανεξάρτητων Audits
ΙV. Οι πάροχοι πολύ μεγάλων επιγραμμικών πλατφορμών που παρουσιάζουν διαφημίσεις στις επιγραμμικές διεπαφές τους συγκεντρώνουν και δημοσιοποιούν, σε ειδικό τμήμα της επιγραμμικής επαφής τους, μέσω αξιόπιστου εργαλείου που παρέχει δυνατότητα αναζήτησης και επιτρέπει αναζητήσεις πολλαπλών κριτηρίων
Τέλος, τα ανωτέρω υπόκεινται σε αυστηρούς ελέγχους από τους προβλεπόμενους μηχανισμούς και απειλούνται με αυστηρά πρόστιμα σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, που μπορεί να φτάσει μέχρι και το 6% του παγκόσμιου τζίρου τους.